مجازات و شرایط اثبات مشارکت در قتل چیست؟

مشارکت در قتل جز مفاهیمی می‌باشد که معنای گسترده ای را در بر می‌گیرد. در حالت کلی هرگونه مداخله مادی و یا معنوی که توسط چند نفر با هدف همکاری در آسیب رساندن به مقتول، انجام گیرد را مشارکت در قتل می نامند و با معاونت در قتل تفاوت دارد. توجه داشته باشید حتی اگر این مداخله به صورت مستقیم نباشد و کاملا غیر مستقیم انجام گیرد، عمل مشارکت در به قتل رساندن یک انسان انجام گرفته است. برای محکوم کردن دو یا چند نفر به جرم شرکت در قتل، باید دو موضوع احراز شود:

• تعداد نفراتی که در جرم قتل شرکت داشته اند.
• نوع عملی که باعث قتل شده است.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

شرایط مشارکت در قتل

عمدی بودن

مشارکت در قتل باید با آگاهی و عمد همراه باشد.

برای آنکه بتوان افرادی را که به مرتکب جرمی می شوند را مجازات کرد و عمل آنان را مجرمانه خواند، باید دو شرط وجود داشته باشد:

• آنان در لحظه ای که به ارتکاب جرم دست می‌زنند، آگاهی کاملی از غیرقانونی بودن رفتارشان داشته باشند.
• دومین شرط آنکه بتوانیم یک عمل را مجرمانه بخوانیم آن است که در هنگام اقدام به عملی باید سوء نیت یا همان عمد وجود داشته باشد.

با برنامه ریزی قبلی

عملیات اجرایی از قبل برنامه ریز شده باشد و افراد به آن عمل کنند.

عملیات اجرایی همان برنامه ای می‌باشد که در هنگام قتل مشخص می‌کند که هرکس باید کار مشخصی را انجام دهد و همه ی افراد در به قتل رساندن شخصی با یکدیگر همکاری داشته باشند و طبق برنامه ای از پیش تعیین شده عمل کنند.

در سال های اخیر تاکید قوای قضایی کشور بر این مورد بسیار بیشتر از قبل بوده است و مداخله در عملیات اجرایی را جز عوامل اساسی شرکت در جرم معرفی کرده اند.

همکاری و مشارکت در قتل

افراد باید حداقل در یکی از جرائم پیش آمده در تحقق قتل، مشارکت داشته باشند.

شرکت در قتل و یا همکاری در قتل، زمانی تحقق پیدا خواهد کرد که دو یا چند نفر در یکی از جرایم قابل تعزیر و بازدارنده، با یکدیگر همکاری داشته باشند.

تعزیر در جرائم

شاید اکنون این سوال برای شما پیش آید که تفاوت مجازات حدی و تعزیری در چیست؟

برای پاسخ به سوال شما بهتر است در ابتدا به این نکته اشاره کنیم که بیشتر قوانین و قواعدی که در قانون مجازات مشخص شده است از شرع و فقه اسلامی نشات گرفته اند. مجازات های تعزیری نیز به مجازات های شناور معروف هستند در معنای جرایمی می باشد که مجازات آنان قابل تغییر است و بر اساس صلاحدید قاضی و اوضاع جامعه و ویژگی های مجرم، می توان آنان را تغییر داد.

این نوع مجازات ها کاملا با جرائم حدی مانند قتل متفاوت می باشد، چرا که در مجازات های حدی، دقیقاً باید همان مجازاتی را برای شخص به انجام رساند که در شرع اسلام صراحتا به آنها اشاره شده است و آنان را حرامات می‌خوانند. برای آشنایی بهتر با این نوه از جرائم بهتر است به کتاب قانون مجازات اسلامی مراجعه کرد.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

تفاوت معاونت در قتل  و مشارکت در قتل

به دلیل شباهت اسمی مشارکت در قتل و معاونت در آن، ممکن است برخی از افراد به اشتباه این دو عبارت را با یکدیگر اشتباه بگیرند و این در حالی می‌باشد که از منظر قانون تفاوت بسیار فاحشی میان ای دو اصطلاح وجود دارد. معاونت در قتل به معنای همکاری  در به وقوع پیوستن یک قتل می‌باشد اما دارای دو ویژگی کاملا متمایز از مبحث مشارکت است:

• بدون مداخله در عملیات اجرایی
• قبل یا مقارن با وقوع جرم

به بیانی بهتر کسی که به عنوان معاون در قتل به حساب می آید، در حقیقت در عملیات اجرایی و مجرمانه قاتل اصلی هیچ دخالتی نداشته است اما طبق شرایطی (که در قانون ۴۳ قانون مجازات اسلامی آمده) به وقوع عمل قتل کمک می‌کند. در ماده‌ی ۴۳ قانون مجازات اسلامی آمده است که: در تعویق مراقبتی، دادگاه صادرکننده قرار، می‌تواند با توجه به جرم ارتکابی و خصوصیات مرتکب و شرایط زندگی او به نحوی که در زندگی وی یا خانواده اش اختلال اساسی و عمده ایجاد نکند مرتکب را به اجرای یک یا چند مورد از دستورهای زیر در مدت تعویق، ملزم نماید:

الف – حرفه آموزی و اشتغال به حرفهای خاص

ب – اقامت یا عدم اقامت در مکان معین

پ – درمان بیماری یا ترک اعتیاد

ت – پرداخت نفقه افراد واجب النفقه

ث – خودداری از تصدی کلیه یا برخی از وسایل نقلیه موتوری

ج – خودداری از فعالیت حرفهای مرتبط با جرم ارتکابی یا استفاده از وسایل موثر در آن

چ – خودداری از ارتباط و معاشرت با شرکا و معاونان جرم یا دیگر اشخاص از قبیل بزه دیده به تشخیص دادگاه

ح – گذراندن دوره یا دوره های خاص آموزش و یادگیری مهارتهای اساسی زندگی یا شرکت در دوره های تربیتی، اخلاقی، مذهبی، تحصیلی یا ورزشی

مجازات مشارکت در قتل

با استناد به مواد ۲۱۴ و ۲۱۵ قانون مجازات اسلامی، در مورد موضوع مجازات مشارکت در قتل، به خوبی می‌توان به این نکته پی برد که افرادی (هر چند نفر) که به صورت آگاهانه و عمدی برای به قتل رساندن فرد دیگری با یکدیگر همکاری کنند و باعث آسیب و به قتل رسیدنش شوند، همگی در جرم قتل شریک می‌باشد و مجازات جرم قتل نیز همه ی آنها را شامل می‌شود.

به این نکته توجه داشته باشید که مرگ فردی که کشته شده است باید در نتیجه ی اعمال تمام آن افراد باشد تا همه ی آنها مشارکت در قتل داشته باشند و مجازات قانونی شامل حال آنان شود. به بیانی دیگر می‌توان گفت که در این میان اگر عمل فردی به کشته شدن و به قتل رسیدن فرد مقتول بی ربط باشد و هیچ تاثیری در روند به مرگ رسیدن آن نداشته باشد، مشارکت در قتل انجام نشده است و بررسی دیگر جرایم آن در طول نقشه قتل نیاز به بررسی قانونگذار دارد تا مجازاتی مناسب برای او تعیین شود.

قصاص جرم مشارکت

هرگاه که ثابت شود دو یا چند نفر، مشارکت در قتل داشته اند، قانون این اختیار را به ولی دم می دهد تا همه‌ی آنان را قصاص کند، اما در رابطه با دیه‌ی قصاص آنها باید توجه داشته باشید که:

•  در صورتی که قاتل دو نفر باشند باید به هر کدام از آنها نصف دیه
•  اگر سه نفر باشند باید به هر کدام از آنها دو ثلث دیه
•  اگر چهار نفر باشند باید به هر کدام از آنها سه ربع دیه و به همین نسبت در افراد بیشتر می‌شود.

از طرفی دیگر، اختیار دیگری که برای ولی دم در نظر گرفته شده است آن است که آنان می توانند تنها برخی از شرکا را به انتخاب خودشان را پرداخت دیه قصاص کنند و برخی دیگر از آنان را قصاص نکنند و بجای آن، دیه تعیین شده را دریافت کنند.