3.9/5 - (14 امتیاز)

هنگامی که افراد، اموال و دارایی خود را از راه های نامشروعی که خلاف قوانین شرعی می باشد، بدست آورند، وکلای کیفری در اصطلاح میگویند که آن فرد مرتکب تحصیل مال از طریق نامشروع و غیر قانونی است. بنابراین می توان گفت که این عمل جرم محسوب می‌شود و قانونگذار کشور ما نیز برای جرم تحصیل مال از طریق نامشروع، مجازات هایی را در نظر گرفته است.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

عناصر جرم تحصیل مال از طریق نامشروع

جرم تحصیل مال از طریق نامشروع نیز مانند دیگر جرایمی که در قانون مجازات به آنها اشاره شده است، دارای عناصر مختلفی می باشد.

این عناصر به ترتیب به موارد زیر تقسیم می شوند:

عنصر قانونی

عنصر مادی

عنصر روانی

تحصیل مال از طریق نامشروع

عنصر قانونی

اکنون می خواهیم عنصر قانونی را در جرم تحصیل مال از طریق نامشروع مورد بررسی قرار دهیم. بر اساس ماده ۲ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۴ و اصلاحی ۱۳۶۷ تنها عنصر قانونی جرم تحصیل مال نامشروع می‌باشد که متن ماده به شرح زیر می باشد:

«هرکس به نحوی از انحاء امتیازاتی را که به اشخاص خاص به جهت داشتن شرایط مخصوص تفویض می‌گردد نظیر جواز صادرات و واردات و آنچه عرفاً موافقت اصولی گفته می‌شود در معرض خرید و فروش قرار دهد و یا از آن سوء استفاده نماید و یا در توزیع کالاهایی که مقرر بوده، طبق ضوابطی توزیع نماید مرتکب تقلب شود و یا به طور کلی مالی یا وجهی را تحصیل کند که طریق تحصیل آن فاقد مشروعیت قانونی بوده است، مجرم محسوب و علاوه بر رد اصل مال به مجازات سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده محکوم خواهد شد.»

بنابراین، طبق آنچه که به آن اشاره شد قلمرو این ماده مشتمل بر سه عنوان جزایی است که بر اساس آن می توان جرم را تشخیص و فرد مرتکب را مجازات نمود. این سه عنوان عبارت اند از:

  • خرید و فروش امتیاز یا سوء استفاده از آن‌ها
  • تقلب در توزیع کالاهایی که تابع ضوابط معین است.
  • تحصیل مال

عنصر مادی

عنصر مادی همان نمود ظاهری و خارجی است که از جرم باقی می‌ماند. به بیانی دیگر می‌توان گفت که در جرم تحصیل مال از طریق نامشروع، عنصر مادی بر اساس مفاد قانون مجازات اسلامی در سه عنوان زیر مشاهده مشاهده می‌شود:

  • رفتار مجرمانه

بر اساس مفاد قانون مجازات اسلامی، رفتار مجرمانه جرم تحصیل مال نامشروع شامل هر عمل غیرقانونی است که به صورت خاص مورد جرم انگاری قرار نگرفته است. به عنوان مثال کسی که با استفاده از مانورهای متقلبانه مالی را تحصیل می‌کند یا برای انجام کار دولتی مبلغی را به صورت غیر قانونی دریافت می‌نماید، مشمول عناوین خاص کلاهبرداری، اختلاس و ارتشاء خواهد بود و نوبت به تحصیل مال از طریق نامشروع نمی‌رسد.

 دامنه شمول این جرم وسیع می‌باشد که این یکی از ایرادات اساسی جرم انگاری این موضوع به شمار می رود. به همین دلیل با استفاده از کلمه نظیر، مثل و مانند تمامی اعمال را در پی می‌گیرد و اصل جرم را محدود می‌نماید.

 بنابراین، هر نوع رفتار مجرمانه‌ای که تحصیل عامدانه مال دیگری از طریق غیرقانونی را شامل باشد عنوان مجرمانه «تحصیل مال از طریق نامشروع» را در برمی‌گیرد. به طور مثال چنانچه شخصی به واسطه دروغ‌گویی که در قانون برای آن مجازات تعیین نشده و عملی است غیراخلاقی و نامشروع، مال دیگری را به دست آورد مشمول این جرم می‌شود.

 لازم به ذکر است که در تحصیل وجه یا مال باید اثرات دقیق خدعه و تقلب موجود باشد. به علاوه، تحصیل و به دست آوردن، شرط اصلی تحقق این جرم می‌باشد؛ بنابراین، اگر مال یا وجهی به دست نیاید، جرم «تحصیل مال از نامشروع» صورت نگرفته است.

  • شرایط ارتکاب جرم تحصیل مال نامشروع

قانون‌گذار با آوردن عبارت: «به طور کلی مال یا وجهی تحصیل کند که طریق تحصیل آن فاقد مشروعیت قانونی بوده است» اقدام به یک جرم انگاری کلی و عام نموده است. به این ترتیب، هر نوع تحصیل عامدانه مال دیگری از طریق غیرقانونی که فاقد ضمانت اجرای کیفری باشد مشمول این جرم می‌شود.

  • مرتکب جرم

مرتکب جرم می‌تواند هر شخصی حقیقی یا حقوقی باشد بنابراین برای مرتکب جرم ویژگی خاصی لازم نیست.

  • موضوع جرم

موضوع جرم ممکن است «تحصیل مال یا وجه» می‌باشد که شامل انواع مال اعم از اموال منقول و غیرمنقول، اسناد و نوشتجات و اوراق بهادار سهام و حواله‌ها و… یا وجه نقد می‌باشد.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

عنصر روانی

عنصر روانی نیز یکی دیگر از عناصر تشکیل دهنده‌ی جرم تحصیل مال از طریق نامشروع می‌باشد. عنصر روانی همان نیت انجام جرم می‌باشد و در قانون مجازات اسلامی به دو نوع مختلف تقسیم شده است:

 سوءنیت عام: سوءنیت عام به معنای اراده و عمد مرتکب جرم در انجام رفتار مجرمانه است. بنابراین، اگر فردی از روی اشتباه، سهو یا سهل‌انگاری مالی از غیر به دست آورد، جرم تحصیل مال نامشروع واقع نگردیده است.

سوءنیت خاص: سوءنیت خاص به معنای قصد به نتیجه رساندن جرم است. به این ترتیب قصد متهم از به دست آوردن مال غیر و تصاحب آن می‌تواند مصداق سوءنیت خاص متهم یا مجرم باشد. به عبارت دیگر، مجرم از قبل نیت به دست آوردن و تحصیل «مال» را داشته است.

مجازات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع

در ماده ۲ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری در رابطه با مجازات تحصیل مال از طریق نامشروع امده است که:

هرکس به نحوی از انحاء امتیازاتی را که به اشخاص خاص به جهت داشتن شرایط مخصوص تفویض می‌گردد نظیر جواز صادرات و واردات و آنچه عرفاً موافقت اصولی گفته می‌شود در معرض خرید و فروش قرار دهد و یا از آن سوء استفاده نماید و یا در توزیع کالاهایی که مقرر بوده، طبق ضوابطی توزیع نماید مرتکب تقلب شود و یا به طور کلی مالی یا وجهی تحصیل کند که طریق تحصیل آن فاقد مشروعیت قانونی بوده است، مجرم محسوب و علاوه بر رد اصل مال به مجازات سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده محکوم خواهد شد.»