هنگامی که افراد، اموال و دارایی خود را از راه های نامشروعی که خلاف قوانین شرعی می باشد، بدست آورند، وکلای کیفری در اصطلاح میگویند که آن فرد مرتکب تحصیل مال از طریق نامشروع و غیر قانونی است. بنابراین می توان گفت که این عمل جرم محسوب میشود و قانونگذار کشور ما نیز برای جرم تحصیل مال از طریق نامشروع، مجازات هایی را در نظر گرفته است.
عناصر جرم تحصیل مال از طریق نامشروع
جرم تحصیل مال از طریق نامشروع نیز مانند دیگر جرایمی که در قانون مجازات به آنها اشاره شده است، دارای عناصر مختلفی می باشد.
این عناصر به ترتیب به موارد زیر تقسیم می شوند:
عنصر قانونی
عنصر مادی
عنصر روانی
عنصر قانونی
اکنون می خواهیم عنصر قانونی را در جرم تحصیل مال از طریق نامشروع مورد بررسی قرار دهیم. بر اساس ماده ۲ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۴ و اصلاحی ۱۳۶۷ تنها عنصر قانونی جرم تحصیل مال نامشروع میباشد که متن ماده به شرح زیر می باشد:
«هرکس به نحوی از انحاء امتیازاتی را که به اشخاص خاص به جهت داشتن شرایط مخصوص تفویض میگردد نظیر جواز صادرات و واردات و آنچه عرفاً موافقت اصولی گفته میشود در معرض خرید و فروش قرار دهد و یا از آن سوء استفاده نماید و یا در توزیع کالاهایی که مقرر بوده، طبق ضوابطی توزیع نماید مرتکب تقلب شود و یا به طور کلی مالی یا وجهی را تحصیل کند که طریق تحصیل آن فاقد مشروعیت قانونی بوده است، مجرم محسوب و علاوه بر رد اصل مال به مجازات سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده محکوم خواهد شد.»
بنابراین، طبق آنچه که به آن اشاره شد قلمرو این ماده مشتمل بر سه عنوان جزایی است که بر اساس آن می توان جرم را تشخیص و فرد مرتکب را مجازات نمود. این سه عنوان عبارت اند از:
- خرید و فروش امتیاز یا سوء استفاده از آنها
- تقلب در توزیع کالاهایی که تابع ضوابط معین است.
- تحصیل مال
عنصر روانی
عنصر روانی نیز یکی دیگر از عناصر تشکیل دهندهی جرم تحصیل مال از طریق نامشروع میباشد. عنصر روانی همان نیت انجام جرم میباشد و در قانون مجازات اسلامی به دو نوع مختلف تقسیم شده است:
سوءنیت عام: سوءنیت عام به معنای اراده و عمد مرتکب جرم در انجام رفتار مجرمانه است. بنابراین، اگر فردی از روی اشتباه، سهو یا سهلانگاری مالی از غیر به دست آورد، جرم تحصیل مال نامشروع واقع نگردیده است.
سوءنیت خاص: سوءنیت خاص به معنای قصد به نتیجه رساندن جرم است. به این ترتیب قصد متهم از به دست آوردن مال غیر و تصاحب آن میتواند مصداق سوءنیت خاص متهم یا مجرم باشد. به عبارت دیگر، مجرم از قبل نیت به دست آوردن و تحصیل «مال» را داشته است.
مجازات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع
در ماده ۲ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری در رابطه با مجازات تحصیل مال از طریق نامشروع امده است که:
هرکس به نحوی از انحاء امتیازاتی را که به اشخاص خاص به جهت داشتن شرایط مخصوص تفویض میگردد نظیر جواز صادرات و واردات و آنچه عرفاً موافقت اصولی گفته میشود در معرض خرید و فروش قرار دهد و یا از آن سوء استفاده نماید و یا در توزیع کالاهایی که مقرر بوده، طبق ضوابطی توزیع نماید مرتکب تقلب شود و یا به طور کلی مالی یا وجهی تحصیل کند که طریق تحصیل آن فاقد مشروعیت قانونی بوده است، مجرم محسوب و علاوه بر رد اصل مال به مجازات سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده محکوم خواهد شد.»
سلام و عرض ادب
تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع چیه؟؟
با سلام و احترام
هر دو جرم کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع با سوء استفاده از موقعیت رخ میدهند اما این به این معنا نیست که این دو جرم یکسان هستند!
در جرم کلاهبرداری حتما باید عناصر: توسل به مانور متقلبانه ، فریب دادن افراد و بردن مال دیگری تحقق پیدا کند مثلا کسی خودش را مدیر عالی رتبه یک مرجع خاص معرفی میکند و کارتی در این خصوص برای خودش چاپ کرده و دیگران را از این طریق فریب میدهد و به این عنوان که میتواند از طریق اعتباری که دارد کار خاصی انجام دهد مالی از مردم دریافت میکند و این مال را میبرد اینجا کلاهبرداری رخ داده است.
اما در جرم تحصیل مال نامشروع فرد در جایگاهی قرار دارد که دارای امتیازاتی است مثلا فرد اعتبار دولتی جهت توزیع واکسن دارد اما بجای اینکه این واکسن رو به دست عموم مردم برساند به صورت خصوصی و آزاد به فروش میرساند اینجا جرم تحصیل مال نامشروع رخ داده است. بنابراین در جرم تحصیل مال نامشروع فرد جایگاه خاصی دارد اما از جایگاهش سوء استفاده میکند. این جرم هم توسط افراد عادی قابل انجام است هم افرادی که در سمت های دولتی هستند.