حق تحصیل و کار زوجه یا زن در ایران چگونه است؟

طبق ماده های قانونی کشور، هر زنی حق این را دارد که پس از ازدواج به کارو  تحصیل خود ادامه دهد. اما این حق باید چگونه و به چه صورت بیان شود؟ یا به تعبیر دیگر حق تحصیل و کار زوجه در چه صورتی بدست می آید؟ برای پاسخ به این سوال با ما همراه باشید.

در قانون اساسی ایران چند اصل در خصوص حق اشتغال زنان بیان شده است. اصل ۲۱، اصل ۲۸ و اصل ۴۳ قانون اساسی در این خصوص قوانینی را تعیین نموده اند. طبق اصل ۲۱ قانون اساسی، هر کسی حق دارد شغلی را که بدان تمایل دارد، انتخاب کند. در صورتی که این حق اشتغال، مخالف با اسلام و مصالح حقوقی و عمومی نباشد. 

اصل ۲۸ قانون اساسی نیز در این خصوص بیان نموده، دولت موظف است، تا تمامی حقوق زن از جمله حق تحصیل و کار زوجه را با رعایت موازین اسلام، تضمین کند. در بند های دوم و چهارم اصل ۴۳ قانون اساسی نیز مقرر شده است، تمامی مردان و زنان حق دارند به اشتغال در زمینه ای که به آن علاقه مند هستند، مبادرت ورزند.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

قانون حق اشتغال زوجه

زمانی که صحبت از حق به میان می آید، همه ما میدانیم که قانون کسی که دارای حق باشد را، پشتیبانی و حمایت می کند. از این رو حق تحصیل و کار زوجه نیز مورد حمایت قانون می باشد. البته بسته به برخی شرایط و با وجود برخی ویژگی ها. 

اما ابتدا باید بدانیم که حق تحصیل و کار زوجه چه هستند؟ منظور از حق اشتغال، در اصل به معنی داشت شغلی خارج از منزل، به هر شکل ممکن، چه به صورت تمام وقت یا پاره وقت، استخدامی یا قراردادی. به گونه ای که زوجه برای خود کسب درآمد داشته باشد. اما برای این کار باید ساعاتی را خارج از منزل سپری نماید. 

در سال ۱۳۷۱ تصویب نامه ای توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید که در ماده ۲ این تصویب نامه به حق تحصیل و کار زوجه اشاره شده است. طبق این ماده، اشتغال زنان در هر زمینه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، اداری و… از جمله موارد لازم جهت تحقق عدالت اجتماعی به شمار رفته، و باید به آن احترام گذاشت. 

به همین دلیل حق تحصیل و کار زوجه نه تنها به عنوان حق این افراد، بلکه به عنوان نوعی تحقق بخش به عدالت اجتماعی شناخته شده و منجر به تعالی جامعه می گردد. از این رو اصل اشتغال زنان هم توسط شرع و هم قانون تایید شده است. 

قانون حق تحصیل زوجه

بسیاری از افرادی که اقدام به عقد ازدواج می نمایند، برخی شروط ۱۲  گانه ای را در اصل به عنوان شروط ضمن عقد در عقدنامه ذکر می کنند. حق تحصیل و کار زوجه نیز از جمله این شروط ۱۲  گانه می باشد. پس از این که مرد این شروط را امضا نمود، دیگر طبق قانون به هیچ عنوان نمی توان این حقوق را از همسر خود سلب کند. 

بهتر است زوجین پیش از ازدواج حتما در خصوص این عقود به توافق برسند. زیرا حقوق ۱۲ گانه از مهمترین حقوقی هستند که می تواند پس از عقد ازدواج، در زندگی زناشویی مشکلات بسیار زیادی را با خود به همراه آورد. مثلا ممکن است مرد پس از ازدواج دیگر اجازه ندهد همسرش اقدام به ادامه تحصیل یا اشتغال نماید. 

طبق ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی، شوهر می تواند به راحتی حق تحصیل را از همسرش سلب نماید. در صورتی که حرفه و صنعتی که همسر او بدان مشغول است، منافی مصالح خانوادگی و زناشویی باشد. علاوه بر آن ماده ۱۸ قانون حمایت از خانواده نیز که مصوب سال ۱۳۵۳ می  باشد، به شوهر این اجازه را می دهد تا همسر خود را از اشتغال به هر نوع فعالیتی که منافی حیثیت خانوادگی است، منع کند. 

پس برای پیشگیری از هرگونه مشکل بعد از ازدواج، بهتر است حتما در شروط ضمن عقد، حق تحصیل یا کار زن مشخص گردد. 

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

آیا مرد می تواند حق تحصیل و کار زوجه را از وی سلب نماید؟ 

از آنجایی که حق تحصیل نوعی حقوق مدنی به شمار می رود، و منع افراد از ادامه آن نیازمند قانون آمره ای می باشد، که در این خصوص هیچ مقرره ای وجود ندارد، مرد نمی تواند همسر خود را از ادامه تحصیل منع نماید. از طرف دیگر اشتغال به تحصیل نیز از موارد خارج از ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی بوده و مرد در  این خصوص نیز نمی تواند مانعی ایجاد کند. 

زوج تنها در صورتی می تواند حق تحصیل و کار زوجه را از وی سلب نماید، که تحصیل و اشتغال وی، منجر به عدم تمکین از شوهر گردد. در این حالت مرد می توانید با اقامه دعوای الزام به تمکین، نشوز زوجه را به اثبات رسانده و زن را از حق تحصیل و اشتغال خود سلب کند. 

از طرف دیگر اگر زن بدون اجازه همسر خود اقدام به تحصیل نماید، مرد به راحتی قادر است این حق تحصیل و کار زوجه را از وی سلب نماید. در غیر این صورت مرد نمی تواند ادامه تحصیل یا اشتغال همسر خود را جزو دلایل طلاق به شمار آورد. 

اصولا ازدواج برخی محدودیت ها را برای زوجین به بار خواهد آورد. برای این که تا حدود زیادی این محدودیت ها توسط زوجین از میان برود، بهتر است شروط ضمن عقد را حتما پیش از عقد ازدواج بیان نمایند. 

بهتر است این نکته را به خاطر داشته باشید که از میان حق تحصیل و کار زوجه، اگر در زمان ازدواج زوجه محصل باشد، مرد بدون بیان، شرط ادامه تحصیل همسر خود را پذیرفته و دیگر نمی تواند پس از ازدواج با این شرط مخالفت نماید. 

درست است که تعیین حقوق ۱۲ گانه ضمن عقد، بسیار مهم می باشد. اما باید به این نکته نیز اشاره نماییم که بدست اوردن حق تحصیل و کار زوجه به توافق طرفین پیش از ازدواج وابسته است.