5/5 - (1 امتیاز)

آیا می دانید زوجه از چه امتیازات قانونی در دوران عقد برخوردار است؟ آیا می دانید زوجه پس از جاری شدن صیغه عقد از امتیاز حق حبس برخوردار است؟ این امتیاز چیست و چگونه می توان از آن بهره مند شد؟ در مفهوم کلی باید این حق را چنین مطرح کنیم که زوجه می تواند انجام وظایف زناشویی خود را در گرو پرداخت کامل مهریه از سوی مرد قرار دهد.

یعنی زن می تواند پس از جاری شدن صیغه عقد، مهریه خود را تمام و کمال از همسر خود مطالبه کند تا در ازای آن وظایف زناشویی خود را به جای آورد. البته لازم است بدانید که حق حبس شرایط ویژه ای دارد و زوجه باید به این موارد توجه کند. از جمله مهمترین این شرایط نیز حال بودن مهریه و عدم تمکین زن پیش از استفاده از این حق است. 

در تمام جوامع مقوله ازدواج حقوق خاصی را برای زوجین به همراه دارد که در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز، حق حبس به عنوان یکی از حقوق ویژه زنان مقرر شده است. این حق اختیار عدم تمکین خاص و عام را تا زمانی که مرد تمام مهریه زن را به صورت کامل پرداخت نکند، در اختیار زوجه قرار می دهد. 

حق حبس در اصل ریشه فقهی داشته و شرایط آن نیز خاص است. از این رو زوجه تنها زمانی می تواند از این حق خود استفاده کند، که تمامی این شروط محیا باشند. از جمله حال بودن مهریه. زوجه نمی تواند از این حق خود در خصوص مهریه عندالاستطاعه یا موجل استفاده کند. از سوی دیگر نیز زن نباید به هیچ عنوان پیش از این حق، رابطه زناشویی با مرد برقرار کرده باشد. بهتر است قبل از هر اقدامی با وکیل مهریه و یا خانواده مشاوره نمایید.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲-۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

منظور از حق حبس زوجه چیست؟

طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می تواند تا زمانی که تمام مهریه خود را به صورت کامل از مرد دریافت نکرده است، وظایف زناشویی خود را بعد از جاری شدن صیغه عقد به جای نیاورد. البته مشروط بر این که مهریه ایشان حال باشد. لازم به ذکر است که این حق به هیچ عنوان مسقط حق نفقه نبوده و مرد نمی تواند به دلیل عدم تمکین زوجه، نفقه ایشان را نپردازد. 

پس به زبان ساده باید بگوییم قانون مدنی ایران حق حبس را برای زنان مقرر نموده است تا بتوانند پس از جاری شدن صیغه عقد، تا زمان دریافت مهریه از انجام هرگونه وظایف زناشویی خودداری کنند. این عدم تمکین هم می تواند به صورت خاص و هم عام باشد. منظور از تمکین عام زندگی در محل سکونتی است که مرد برای زن تدارک دیده است و موارد دیگر. منظور از تمکین خاص نیز تمامی وظایف زناشویی است. 

حق حبس زوجه

طبق رای وحدت رویه شماره ۷۱۸، اگر زن بدون برقراری رابطه جنسی تمکین عام انجام دهد نیز، نمی تواند دیگر از حق حبس خود استفاده کند. پس منظور از ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، تمکین عام و خاص بوده و هر دوی این موارد را در بر می گیرد. لازم است به این مسئله توجه ویژه ای داشته باشید. تا مبدا تصور کنید تنها عدم برقراری رابطه جنسی با همسر می تواند این حق را برای زوجه در پی داشته باشد.

موارد سقوط حق حبس زوجه کدامند؟

حال که به صورت کلی با مفهوم این حق آشنا شدید، لازم است بدانید در برخی شرایط این حق می تواند از زوجه ساقط شود. از جمله:

  • انجام وظایف زناشویی و تمکین خاص چه پیش از مراسم عروسی و چه پس از آن می تواند ساقط این حق زوجه شود.
  • زندگی در محل سکونتی که توسط مرد تدارک دیده باشد نیز به عنوان تمکین عام می تواند منجر به سقوط این حق شود. البته باید بگوییم این نظریه از نظر استنباطی صحیح نیست اما رای وحدت رویه این مورد از تمکین عام را نیز از جمله موارد سقوط حق حبس تعیین نموده است.

همانطور که پیش از این بیان نمودیم، مسئله نفقه هیچ ارتباطی به حبس زوجه نداشته و در صورت عدم تمکین زوجه نیز، مرد باید نفقه ایشان را بپردازد و میتواند دادخواست الزام به تمکین بدهد. از سوی دیگر نیز زن اگر بعد از جاری شدن عقد از همسر خود تمکین به عمل آورد نیز می تواند مهریه خود را به صورت تمام و کمال از ایشان دریافت کند. پس این دو مسئله با یکدیگر هیچ ارتباطی ندارند. 

در نهایت نیز باید به این مسئله اشاره کنیم که اگر بعد از درخواست مهریه از سوی زوجه، قانون اقدام به قسط بندی مهریه نماید و مدت زمان بازپرداخت آن به طول انجامد، زوجه قادر خواهد بود تا پایان پرداخت کامل مهریه از حق حبس خود استفاده کند. کسب اطلاعات لازم در خصوص این حق برای تمام زوجین لازم و ضروری است. از این رو بهتر است با دقت در مورد قوانین خاص زنان تحقیق نمایید. 

شرایط ایجاد حق حبس و استثنائات آن 

در ایجاد حق زوجه با نام حبس، لازم است برخی شرایط خاص را در نظر داشته باشید از جمله: 

  • این حق تنها در عقد معوض که دو تعهد متقابل وجود دارد ایجاد می شود. این تعهد می تواند مربوط به انجام دو کار در برابر یکدیگر، تحویل دو مال در برابر یکدیگر، تعهد انجام کار در برابر دریافت مال و … باشد. از این رو در عقود غیر معوض که تنها یک تعهد وجود دارد، این حق وجود نخواهد داشت. علاوه بر آن در ایقاعات نیز حق حبس هیچ معنایی ندارد. اما در اقاله که نوعی عقد معوض است این حق می تواند جاری شود.
  • این حق تنها مربوط به دو تعهد است نه تعهد الزام فرعی. مثلا در عقد اجازه و هبه. پس به طور کلی این حق را می توان در تمام عقود معوض اجرا کرد.

با تمام این تفاسیر باید به برخی استثنائات حق حبس نیز اشاره کنیم. مثلا زوجه تنها زمانی می تواند از این حق خود استفاده کند که میزان مهر در نکاح تعیین شده باشد. در صورتی که میزان مهر در نکاح تعیین نشده باشد، خارج از این امر بوده و زوجه نمی تواند از این حق استفاده کند. از سوی دیگر طبق ماده ۷۵ کنوانسیون، زمانی که کالایی نسیه فروخته شده باشد نیز از این حق برخوردار نخواهد شد. علت این مسئله هم در موجل و مدت دار بودن عقد معوض است.