مهریه یا صداق، تعهد مالی است که زوج به هنگام وقوع عقد ازدواج ملزم به پرداخت آن می گردد. همچنین مکلف است بعد از وقوع عقد نکاح هر لحظه که زن مطالبه کند آن را بپردازد. باوجود اینکه درعقد دائم تعیین مهر جزء شرایط صحت عقد نیست و بدون صداق هم عقد نکاح دائم صحیح میباشد. در عقد منقطع، تعیین صداق جزو اجزای اصلی عقد موقت بوده و بدون تعیین آن عقد موقت باطل می باشد. ممکن است نکاح بدون مهر واقع گردد، در این صورت زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. همچنین ممکن است در صورت عدم تعیین حق مهریه، با وجود شرایطی مستحق مهرالمتعه باشد. مهریه، در صورت تعیین مهرالمسمی نامیده میشود. این حق مالی دارای ضمانت اجرا میباشد. درصورت مطالبه زن و امتناع شوهر ازپرداخت آن، زن میتواند و ازطریق مراجعه قانونی به دادگاه آن را دریافت کند.
خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)
خصوصیات حق مهریه
بنابراین، مهر یا صداق مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن میگردد.
همچنین مرد ملزم به دادن آن به زن میشود. شرایط مهر براساس مواد ۱۰۷۸ تا ۱۰۸۰ و مواد دیگر قانون مدنی عبارتند از:
- مالیت داشته باشد.
- قابل تملک به وسیله زن باشد.
- معلوم باشد بهگونهای که جهالت طرفین منتفی باشد.
- دارای منفعت عقلایی مشروع باشد.
- قابل تسلیم از سوی مرد باشد.
انواع مهریه
در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران سه نوع زیر به عنوان حق مهریه شناخته شده است.
مهرالمسمی
هرگاه مهر در عقد ازدواج تعیین شده باشد مهرالمسمی نامیده میشود. عبارت است از مال معینی که به عنوان مهر، با توافق زوجین تعیین میشود. این مال ممکن است عین باشد مانند خانه، زمین، باغ، اتومبیل و غیره. شاید منفعت باشد مانند سکونت یا اجاره بهای خانهای برای مدت معین. ممکن است عمل باشد مانند تعلیم زبان خارجی یا هنر دوزندگی، آشپزی یا ساختن خانهای معین.ممکن است حقی باشد مانند انتفاع یا حق خیار. در مورد مقدار مهرالمسمی، حداقل و حداکثری معین نشده است.
اما با توجه به قانون ۱۰۸۰ قانون مدنی میتوان گفت: زوجین میتوانند با توافق یکدیگر مقدار آن را تعیین کنند.
ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی بیان میکند که: تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.
مهر المثل
حق مهریه ای است که به موجب قرارداد تعیین نشده است.
بلکه برحسب عرف و عادت و باتوجه به وضع زن ازلحاظ سن، زیبایی، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی و … با درنظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان معین میگردد. ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی در این باره اعلام میدارد: برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات لحاظ شود. همچنین وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره درنظر گرفته شود. مواردی که قانون مدنی، زن را مستحق دریافت مهر المثل میداند عبارتند از:
- هر گاه در عقد، مهر تعیین نشده باشد و قبل از توافق بر مهر معین، بین زوجین نزدیکی واقع شود.
- هر گاه عدم مهر در عقد شرط شده باشد و قبل از توافق زوجین بر حق مهریه نزدیکی واقع شود.
- هر گاه توافق طرفین درباره مهرالمسمی به جهتی باطل باشد، چنانکه مال تعیین شده مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد.
- هر گاه نکاح باطل و زن جاهل به بطلان بوده و نزدیکی هم واقع شده باشد، ماده 1099 قانون مدنی :
در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل است.
مهرالمتعه
در صورتی که مهریه در عقد نکاح معین نشده باشد و طلاق قبل از دخول واقع شود، مرد باید برای دلجویی زن، مالی به او بدهد و او را بهرهمند کند، این مال را متعه میگویند. بنابراین، متعه مهری است که در فرض وقوع طلاق قبل از تعیین مهریه و قبل از نزدیکی به عهده مرد قرار میگیرد و مخصوص جدایی از طریق طلاق است. ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی در این خصوص اعلام میدارد که هر گاه مهریه در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهریه، زن خود را طلاق دهد، مستحق مهرالمتعه است.
خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)
مهریه در عقد موقت
ذکر حق مهریه در نکاح منقطع از شرایط اساسی عقد است. در صورتی که نکاح منقطع بدون ذکر حق مهریه باشد، عقد نکاح منقطع باطل است. برخلاف نکاح دائم. ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی در این باره مقرر میدارد: در نکاح منقطع عدم حق مهریه در عقد، موجب بطلان است. در نکاح منقطع، با توجه به صراحت ماده ۱۰۹۶ قانون مدنی، استحقاق زن نسبت به تمام مهر وقوع نزدیکی نیست.
ماده ۱۰۹۶ قانون: در نکاح منقطع (عقد موقت) فوت زن در اثنای مدت موجب سقوط حق مهریه نمیشود. همچنین اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند. اما اگر شوهر در نکاح منقطع قبل از وقوع نزدیکی، تمام مدت نکاح را ببخشد، زن مستحق نصف مهریه است.
ماده ۱۰۹۷ قانون مدنی در این باره بیان کرده است که: در نکاح منقطع هر گاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد، باید نصف حق مهریه را بدهد.
مهریه در صورت فسخ نکاح
شرایط حق مهریه در صورت فسخ نکاح به دو حالت زیر تقسیم میشود:
- فسخ نکاح قبل از نزدیکی:
ماده 1101 قانون مقرر کرده است: هرگاه عقد نکاح به جهتی قبل از نزدیکی فسخ شود، زن حق مهر ندارد. مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن (ناتوانی جنسی مرد) باشد. در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است. با توجه به این ماده اگر نکاح قبل از نزدیکی فسخ شود، مالکیت زن نسبت به مهر از بین میرود. یعنی زن مستحق مهریه نخواهد بود واگر قبلا حق مهریه را دریافت کرده باشد، باید آن رابه همسر سابق خود برگرداند. این مقرره یک استثنا دارد که موجب فسخ عنن میباشد که در این صورت استحقاق نصف حق مهریه را دارد. هر چند که نزدیکی واقع نشده باشد.
- فسخ نکاح بعد از نزدیکی:
با توجه به مفهوم مخالف ماده 1101 قانون مدنی درصورت فسخ نکاح بعد از نزدیکی، زن مستحق تمام حق صداق است. فسخ تاثیری در استحقاق زن نسبت به مهریه نخواهد داشت.
حق حبس در مهریه
زن حق دارد تمام مهر را حال قرار داده و از همسرش مطالبه نماید.
در اینصورت زوجه شرعا و قانونا حق مطالبه صداق پس ازعقد را دارد و زوج ملزم به پرداخت حق مهریه است. علاوه براین مجاز است قبل از دریافت حق مهریه از تمکین یا تسلیم و رابطه زناشویی خودداری نماید و تمکین نکند. ماده ۱۰۸۵ ق م در این زمینه مقرر می دارد:
زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند. مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. طبق صراحت ماده مذکور، حق حبس مشروط به این است که حق مهریه زن حال و بدون مدت باشد. بنابراین هرگاه مهر مؤجل (مدت دار) باشد زن حق حبس ندارد. در صورتی که مهر مؤجل باشد؛
بسیاری از فقها معتقدند که زوجه با مؤجل کردن حق مهریه حق حبس را از خویش ساقط کرده است. اگر زن قبل از دریافت مهریه به اختیار خود از شوهر تمکین، حق حبس او برای تمکین ساقط میشود. دیگر نمیتواند به علت تادیه صداق از تمکین در برابر شوهر خودداری کند.
خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)
مطالبه مهریه با صدور اجرائیه ثبتی
چنانچه عقد نامه رسمی باشد صداق از طریق اجرای ثبت نیز قابل وصول است.
زوجه به دفترخانهای که ازدواج درآن واقع وبه ثبت رسیده است رجوع می نماید و تقاضای وصول حق مهریه خود رامیکند. از طرف دفتر خانه، مراتب به زوج ابلاغ می شود. چنانچه زوج حاضر به پرداخت حق مهریه نباشد زوجه تقاضای اجرای مفاد سند ازدواج خود را در خصوص مهریه میکند. چنانچه از طرف زوجه مالی از زوج معرفی شود که جزء مستثنیات نباشد ازطرف اجرای ثبت بنفع زوجه توقیف میشود. چنانچه زوج فاقد مال بوده ولکن کارمند دولت باشد: با تقاضای زوجه یک سوم حقوق وی تا پرداخت کل صداق به نفع زوجه توقیف و به زوجه پرداخت میشود. مطابق ماده قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ رسیدگی به دعوای مهریه در صالحیت دادگاه خانواده است.
لیکن امروز رویه دادگاهها بر این است که صداق از طریق اجرای ثبت مطالبه شود.
قانون مهریه ۱۱۰ سکه
ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ مقرر میدارد:
هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد کمتر یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد. وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط با ملائت زوج مالک قابل پرداخت است. مطابق این ماده درمورد صداقهای تا یکصد و ده سکه، با مراجعه زوجه برای صدور اجرائیه به درخواست وی اجرائیه صادر میشود. اما برای صداق های بیشتر از یکصدوده سکه، در صورتی اجرائیه صادر میشود که ملائت زوج احراز شود. بنابراین نباید این تصور ایجاد شود که صداق های بیش از یکصد و ده سکه قابل مطالبه نیست. بلکه قابل مطالبه است اما صدور اجرائیه نسبت به مازاد منوط به احراز ملائت زوج است.
خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)
سلام
پدرم قبل از پدربزرگم در تصادف فوت شدند آیا مادرم میتونه از دیه ای که به پدربزرگم و عمو هام میرسه مهریه مطالبه کنه؟ مهریه مادرم ۱۲هزار تومان در سال ۶۴، چقدر میتونه مهریه بگیره؟
سلام وقت بخير
بله میتوانند، مادر شما میتواند در ابتدا مهريه را از محل ديه درياف كند و سپس باقی مانده بين وراث تقسيم میشود. لازم به ذكر است كه عموهای شما از دیه و دارايی پدر شما هيچ ارثی نمیبرند.
سلام ، وقت بخیر
خانوم بنده در غیاب من طلاق گرفته است و من هم حق طلاق رو به ایشان داده بودم ولی از طرفی چون من مالی به نام خودم نداشتم همسرم روی سهم ارث بنده دست گذاشته و میگوید که سهم ارث مرا توقیف کرده است و به او تعلق دارد آیا چنین چیزی امکان دارد؟
سلام وقت بخير بله سهم الارث يكی از مواردی است كه به هنگام مطالبه مهريه قابل توقيف و بازداشت است.
سلام وقت بخیر
تنها دارایی زوج یک دستگاه پراید و ۳ دانگ آپارتمان در اسلامشهر میباشد و به دلیل دوری از محل کار در تهران، مسکن اجاره کرده و آپارتمان واقع در اسلامشهر را اجاره داده آیا ۳ دانگ ذکر شده در مستثنیات دین میباشد؟
با سلام
به احتمال زياد به عنوان مستثنيات دين پذيرفته نمیشود به اين دليل كه ملك بايد توسط خود فرد استفاده شود و مستاجر داشتن باعث خروج ملك از مستثنيات میشود.
اگر زن مطالبه مهریه بکند و مرد درآمدی نداشته باشد ایا ۱۱۰ سکه اولیه به او داده میشود یا ۱۱۰ سکه هم تقسیط میشود؟
سلام وقت بخیر
در صورت عدم دارایی مرد و عدم توانایی پرداخت مهریه، مهریه به هر میزان که باشد تقسیط میشود.
سلام آیا میشه ضمن دادخواست طلاق، مهریه رو هم مطالبه کرد؟
سلام بله امکانپذیر است.
سلام وقت بخیر زنی که در غیاب شوهرش طلاق غیابی گرفته آیا مهریه به او تعلق میگیرد یا خود به خود با طلاق گرفتن حق مهریه سلب میشود؟
سلام در صورت وجود شرایط قانونی هنگام طلاق و اثبات آن در دادگاه، مهریه به زوجه تعلق میگیرد مگر نظر قاضی دادگاه اینباشد که زوجه بخشی از مهریه را ببخشد.
با سلام سه دانگ از خانه در هر کجا ساخته یا خریداری شد جزء مهریه ام می باشد اما در سند ازدواج نوشته نشده آیا این نوشته نشدن خلاف قانون مهریه است یا اصلا نباید نوشته شود؟
سلام
بله مهریه نمیباشد. مهریه چیزی که در زمان عقد، در عقدنامه نوشته بشود.
سلام من به زنم حق طلاق دادم و ۲ ماه پیش طلاق گرفت و با کلی کشمکش قرار شده مهریه را ببخشه در دفتر خانه، در متن دفتر خانه نوشته شده بذل کامل مهریه، آیا بعد از مدتی میتونه بره و دوباره مهریه بزاره اجرا، ممنون میشم راهنمایی کنید.
سلام وقت بخیر
بله، میتوانند مهریه را دریافت کنند چون بذل نموده است و بذل یعنی بخشش و بخشش قابل رجوع خواهد بود.
اگر خانمی مطالبه مهریه کرده باشد و در همین حین بخاطر مهریه با خانواده همسر کدورت پیش آید و خانه رو ترک کند به علت ضرب و شتم و همسر وی بخاطر ندادن مهریه، سواری و حساب بانکی رو به نام مادر خودش انتقال دهد، خانم چگونه میتواند اقدام نماید؟
با سلام اگر مالی از همسر شما يافت نشود مهريه به احتمال زياد اقساط میشود مگر اينكه ثابت كنيد مال داشته و با سوء نيت انتقال داده است.
سلام، وقت بخیر
قرار هست قبل از عقد، ملکی بصورت قولنامه ای و تحت عنوان مهریه در بنگاه معاملات ملکی به نام بنده انتقال پیدا کند. (این ملک بصورت قولنامه ای به نام نامزدم هست).
از لحاظ حقوقی مشکلی نداره ؟
خیر مشکلی نیست.
اما باید اطلاع کسب کنید که آیا قولنامه اول نامزد شما با فروشنده صحیح میباشد؟
آیا ایشان کل مبلغ قولنامه را پرداخت میکنند؟
سپس شما باید در دفترخانه نیز به صورت رسمی اقرارنامه از همسرتون بگیرید که ملکی که قولنامهای خریدن تحت عنوان مهریه به شما منتقل کرده است و تمام مبالغ قرارداد مبایعهنامه را خودش شخصاً پرداخت میکند.