اجازه پدر یا جد پدری در ازدواج دختر و موارد سلب آن

اجازه پدر در ازدواج را می توان از جمله قوانینی بدانیم که به صورت مستقیم از فقه برداشت شده است. بر اساس ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی “ازدواج دختر باکره اگر چه به سن بلوغ رسیده باشد منوط به اجازه پدر یا جد پدری او است”. بر این اساس هر نوع ازدواج (دائم یا موقت) دختر باکره منوط به اجازه پدر در ازدواج است. در صورتی که پدر در قید حیات نباشد یا امکان دسترسی به آن وجود نداشته باشد جد پدری (پدربزرگ پدری) ولی دختر محسوب می شود و اجازه ازدواج دختر بر عهده او خواهد بود.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲-۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

قانون اجازه پدر برای ازدواج دختر

توجه داشته باشید که ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی در سال ۱۳۷۰ مورد تجدید نظر قرار گرفته است. قبل از سال ۱۳۷۰ به جای “دختر باکره” از عنوان “دختر شوهر نکرده” استفاده شده بود. عنوان “دختر شوهر نکرده” اختلاف هایی را بین مراجع قضایی ایجاد کرده بود. در واقع این سوال مطرح شده بود در صورتی که یک دختر به هر دلیل باکره نباشد آیا همچنان به دلیل ازدواج نکردن نیاز به اذن پدر دارد یا نه؟

با توجه به فقه و شرع “باکره بودن” شرط لازم و کافی برای وجوب این حق برای پدر یا جد پدری است. از این رو با تغییر قانون در سال ۱۳۷۰ عنوان “باکره بودن دختر” به عنوان فاکتور و شاخص مد نظر قرار گرفت. بر این اساس هر دختر باکره ای نیاز به اجازه پدر در ازدواج است. به طور مثال اگر دختری قبلا ازدواج کرده باشد و بدون از دست دادن باکرگی طلاق بگیرد یا شوهرش فوت کند، برای ازدواج مجدد همچنان نیاز به اجازه پدر در ازدواج دارد. همچنین در صورتی که یک دختر قبل از ازدواج به هر دلیل (مریضی، اتفاق یا دخول غیر شرعی) باکرگی خودش را از دست بدهد برای ازدواج نیاز به اذن پدر یا جد پدری ندارد.

اجازه پدر برای ازدواج در صورت نبود پدر

اجازه پدر در ازدواج در قانون ایران یک حق محسوب می شود که به پدر یا جد پدری داشته است و شرط برقراری این حق نیز باکرگی دختر عنوان شده است. نکته بسیار مهم این است که حق در قانون غیر قابل انتقال است. یعنی شما نمی توانید حق داده شده به شما را به کسی دیگر منتقل کنید.

از این رو یک پدر این اجازه را ندارد که حق اذن ازدواج را به فردی دیگر مانند مادر یا برادر دختر منتقل کند. این مسئله ما را به یک چالش بسیار مهم می رساند.

در واقع سوال اصلی این است که در صورت یا در دسترس نبودن پدر و جد پدری این حق بر عهده چه کسی خواهد بود؟ در واقع روی بهتر سوال این است که زمانی که بر اساس قانون تنها پدر یا جد پدری حق اذن ازدواج دختر را برعهده دارند، در صورت نبود آن ها این حق به چه کسی می رسد؟ آیا دختر می تواند به علت نبود پدر یا جد پدری و عدم انتقال این حق به فرد دیگر بدون ازدن ازدواج کند؟

در صورت نبود جد پدری

در واقع در ادامه ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی یک قاعده کلی از فقه بیان شده است. بر اساس قاعده ” الْحاکِمُ وَلیُّ مَنْ لاوَلیَّ لَهُ ” قانون حاکم شرع را به عنوان ولی فردی که پدر یا جد پدری او در دسترس نباشد معرفی می کند. در ایران، قاضی و دادگاه به عنوان حاکم شرع (نماینده ای از حاکم شرع) شناخته می شود. از این رو در صورت در دسترس نبودن پدر یا جد پدری، اجازه ازدواج دختر بر عهده دادگاه و مراجع قضایی خواهد بود.

نکته مهم دیگر که باید به آن توجه داشت این است که غیر قابل انتقال بودن حق این امکان را ایجاد می کند که پدر یا جد پدری به صورت غیر معقول یا با هدفی غیر از صلاح زندگی فرزند خود، اجازه ازدواج به او ندهند، در این حالت مرجع قضایی این حق را از پدر و جد پدری سلب کرده و خود به عنوان حاکم شرع (نماینده ای از حاکم شرع) اجازه ازدواج را صادر می کند. 

مراحل صدور اجازه ازدواج از طریق مراجع قضایی

قبل از هر چیزی در مورد اجازه پدر در ازدواج به این نکته توجه داشته باشید که در صورتی که پدر و جد پدری فوت کرده باشند عملا این حق نیز از بین می رود و در این حالت دختر بالغ بدون نیاز به هیچ اجازه ای حق ازدواج دارد. اما در صورتی که پدر یا جد پدری زنده باشند اما اجازه ازدواج ندهند و یا در دسترس نباشند شما می توانید از طریق مراجع قضایی وارد عمل شوید. البته بهتر است خانواده ها در صورت مخالفت با ازدواج دختران این مسائل را به صورت منطقی مطرح کنند که باعث ایجاد ناسازگاری، ازدواج سفید و یا ایجاد زمینه‌های فریب در ازدواج نگردد.

در این مسیر ابتدا شما باید دادخواستی را تنظیم کنید که بر اساس این دادخواست دختر و پسری که می خواهند با یک دیگر ازدواج کنند به عنوان خواهان و پدر دختر (یا جد پدری دختر) به عنوان خوانده معرفی می شود.

شرح دادخواست ازدواج بدون اذن یا اجازه پدر

در شرح دادخواست که از طرف دختر بیان می شود باید به طور کامل مشخص شود که دختر قصد ازدواج (دائم یا موقت) با فردی را دارد (مشخصات فرد در شرح دادخواست باید ذکر شود). همچنین در این دادخواست باید مهریه ای که طرفین بر آن توافق دارند نیز ذکر شود و همچنین علت نیاز به استفاده از اذن دادگاه برای ازدواج نیز باید بیان شود.

با ارائه این دادخواست از طریق دفاتر الکترونیک قضایی به مراجع قضایی در صورت درست بودن تمامی اطلاعات و مدارک دادگاه با حضور طرفین جلسه ای را تشکیل می دهد. در این جلسه بر اساس اطلاعات مندرج در دادخواست و بر اساس صحبت های طرفین دادگاه نظر خود را اعلام می کند. در صورتی که حکم دادگاه مبنی بر اجازه ازدواج دختر با پسر مذکور باشد، این حکم توسط دفاتر ازدواج لازم الاجراست.

به بیان بهتر در صورتی که دادگاه مجاب به مناسب بودن شرایط ازدواج دختر و پسر شود، اجازه ازدواج را صادر می کند. توجه داشته باشید که اگر پدر یا جد پدری به هر دلیل در این دادگاه شرکت نکند و غایب باشد، دادگاه حکم خودش را صادر می کند و هیچ تعللی بابت غیبت پدر یا جد پدری به خرج نمی دهد.