انواع مهریه در عقد دائم یا موقت و شرایط تعلق آن

مهریه یا صداق، تعهد مالی است که زوج به هنگام وقوع عقد ازدواج ملزم به پرداخت آن می گردد. همچنین مکلف است بعد از وقوع عقد نکاح هر لحظه که زن مطالبه کند آن را بپردازد. باوجود اینکه درعقد دائم تعیین مهر جزء شرایط صحت عقد نیست و بدون صداق هم عقد نکاح دائم صحیح میباشد. در عقد منقطع، تعیین صداق جزو اجزای اصلی عقد موقت بوده و بدون تعیین آن عقد موقت باطل می باشد. ممکن است نکاح بدون مهر واقع گردد، در این صورت زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. همچنین ممکن است در صورت عدم تعیین حق مهریه، با وجود شرایطی مستحق مهرالمتعه باشد. مهریه، در صورت تعیین مهر‌‌المسمی نامیده می‌شود. این حق مالی دارای ضمانت اجرا می‌باشد. درصورت مطالبه زن و امتناع شوهر ازپرداخت آن، زن می‌تواند و ازطریق مراجعه قانونی به دادگاه آن را دریافت کند.

خط پاسخگویی وکلای پاسارگاد : ۲۶۷۶۱۷۵۰ – ۰۲۱

بنابراین، مهر یا صداق مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌گردد.

همچنین مرد ملزم به دادن آن به زن می‌شود. شرایط مهر براساس مواد ۱۰۷۸ تا ۱۰۸۰ و مواد دیگر قانون مدنی عبارتند از:

• مالیت داشته باشد.
• قابل تملک به وسیله زن باشد.
• معلوم باشد به‌گونه‌ای که جهالت طرفین منتفی باشد.
• دارای منفعت عقلایی مشروع باشد.
• قابل تسلیم از سوی مرد باشد.

در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران سه نوع زیر به عنوان حق مهریه شناخته شده است.

خط پاسخگویی وکلای پاسارگاد : ۲۶۷۶۱۷۵۰ – ۰۲۱

ذکر حق مهریه در نکاح منقطع از شرایط اساسی عقد است. در صورتی که نکاح منقطع بدون ذکر حق مهریه باشد، عقد نکاح منقطع باطل است. برخلاف نکاح دائم. ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی در این باره مقرر می‌دارد: در نکاح منقطع عدم حق مهریه در عقد، موجب بطلان است. در نکاح منقطع، با توجه به صراحت ماده ۱۰۹۶ قانون مدنی، استحقاق زن نسبت به تمام مهر وقوع نزدیکی نیست.

ماده ۱۰۹۶ قانون: در نکاح منقطع (عقد موقت) فوت زن در اثنای مدت موجب سقوط حق مهریه نمی‌شود. همچنین اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند. اما اگر شوهر در نکاح منقطع قبل از وقوع نزدیکی، تمام مدت نکاح را ببخشد، زن مستحق نصف مهریه است.

ماده ۱۰۹۷ قانون مدنی در این باره بیان کرده است که: در نکاح منقطع هر گاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد، باید نصف حق مهریه را بدهد.

شرایط حق مهریه در صورت فسخ نکاح به دو حالت زیر تقسیم می‌شود:

• فسخ نکاح قبل از نزدیکی:

ماده 1101 قانون مقرر کرده است: هرگاه عقد نکاح به جهتی قبل از نزدیکی فسخ شود، زن حق مهر ندارد. مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن (ناتوانی جنسی مرد) باشد. در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است. با توجه به این ماده اگر نکاح قبل از نزدیکی فسخ شود، مالکیت زن نسبت به مهر از بین می‌رود. یعنی زن مستحق مهریه نخواهد بود واگر قبلا حق مهریه را دریافت کرده باشد، باید آن رابه همسر سابق خود برگرداند. این مقرره یک استثنا دارد که موجب فسخ عنن می‌باشد که در این صورت استحقاق نصف حق مهریه را دارد. هر چند که نزدیکی واقع نشده باشد.

• فسخ نکاح بعد از نزدیکی:

با توجه به مفهوم مخالف ماده 1101 قانون مدنی درصورت فسخ نکاح بعد از نزدیکی، زن مستحق تمام حق صداق است. فسخ تاثیری در استحقاق زن نسبت به مهریه نخواهد داشت.

زن حق دارد تمام مهر را حال قرار داده و از همسرش مطالبه نماید.

در اینصورت زوجه شرعا و قانونا حق مطالبه صداق پس ازعقد را دارد و زوج ملزم به پرداخت حق مهریه است. علاوه براین مجاز است قبل از دریافت حق مهریه از تمکین یا تسلیم و رابطه زناشویی خودداری نماید و تمکین نکند. ماده ۱۰۸۵ ق م در این زمینه مقرر می دارد:

زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند. مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. طبق صراحت ماده مذکور، حق حبس مشروط به این است که حق مهریه زن حال و بدون مدت باشد. بنابراین هرگاه مهر مؤجل (مدت دار) باشد زن حق حبس ندارد. در صورتی که مهر مؤجل باشد؛

بسیاری از فقها معتقدند که زوجه با مؤجل کردن حق مهریه حق حبس را از خویش ساقط کرده است. اگر زن قبل از دریافت مهریه به اختیار خود از شوهر تمکین، حق حبس او برای تمکین ساقط می‌شود. دیگر نمی‌تواند به علت تادیه صداق از تمکین در برابر شوهر خودداری کند.

خط پاسخگویی وکلای پاسارگاد : ۲۶۷۶۱۷۵۰ – ۰۲۱

چنانچه عقد نامه رسمی باشد صداق از طریق اجرای ثبت نیز قابل وصول است.

زوجه به دفترخانه‌ای که ازدواج درآن واقع وبه ثبت رسیده است رجوع می نماید و تقاضای وصول حق مهریه خود رامی‌کند. از طرف دفتر خانه، مراتب به زوج ابلاغ می شود. چنانچه زوج حاضر به پرداخت حق مهریه نباشد زوجه تقاضای اجرای مفاد سند ازدواج خود را در خصوص مهریه می‌کند. چنانچه از طرف زوجه مالی از زوج معرفی شود که جزء مستثنیات نباشد ازطرف اجرای ثبت بنفع زوجه توقیف می‌شود. چنانچه زوج فاقد مال بوده ولکن کارمند دولت باشد: با تقاضای زوجه یک سوم حقوق وی تا پرداخت کل صداق به نفع زوجه توقیف و به زوجه پرداخت می‌شود. مطابق ماده قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ رسیدگی به دعوای مهریه در صالحیت دادگاه خانواده است.

لیکن امروز رویه دادگاهها بر این است که صداق از طریق اجرای ثبت مطالبه شود.

قانون مهریه ۱۱۰ سکه

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ مقرر می‌دارد:

هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد کمتر یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد. وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط با ملائت زوج مالک قابل پرداخت است. مطابق این ماده درمورد صداقهای تا یکصد و ده سکه، با مراجعه زوجه برای صدور اجرائیه به درخواست وی اجرائیه صادر می‌شود. اما برای صداق های بیشتر از یکصدوده سکه، در صورتی اجرائیه صادر می‌شود که ملائت زوج احراز شود. بنابراین نباید این تصور ایجاد شود که صداق های بیش از یکصد و ده سکه قابل مطالبه نیست. بلکه قابل مطالبه است اما صدور اجرائیه نسبت به مازاد منوط به احراز ملائت زوج است.

خط پاسخگویی وکلای پاسارگاد : ۲۶۷۶۱۷۵۰ – ۰۲۱