شرایط و نحوه مطالبه و دریافت مهریه بعد از فوت همسر

تصور عموم مردم برآن است که مطالبه مهریه تنها در زمان طلاق زوجین و زمانی که شوهر زنده است قابل دریافت است اما طبق قانون کشور ما و براساس شرع اسلام، مطالبه مهریه بعد از فوت همسر نیز امکان پذیر است، منتها لازم است که افراد از نحوه ی قانون آن و چگونگی دریافت اطلاع کسب کنند. در حالت کلی می توان گفت که پس از فوت همسر، از مجموع تمام اموالی که از او به جای میماند، به صورت قسطی و نقد میتوان مهریه را مطالبه کرد.

توجه داشته باشید که از لحاظ قانونی هر حقی (مانند مهریه) برای زن در عقدنامه ذکر شود قابلیت پیگیری و دریافت را دارد. بسیاری از بانوان به دلیل عدم داشتن اطلاع کافی از چگونگی دریافت حقوق خود، دچار مشکلات بسیار زیادی می‌شوند، یکی از شایع ترین و اساسی ترین موضوعاتی که بسیاری از بانوان از آن اطلاع ندارند چگونگی مطالبه مهریه بعد از فوت همسر می‌باشد، در صورت کسب اطلاع بیشتر از این موضوع آنان می توانند از راه های قانونی که کاملا مطابق با شرع و مفاهیم اسلامی میباشد، برای مطالبه مهریه بعد از فوت همسر، اقدام کنند.

مطالبه و دریافت مهریه شوهر فوت شده

بر اساس قانون و شرع مهریه از مهم ترین حقوق زن است که در زمان عقد تعیین می شود. مطابق قانون مدنی، به محض فوت یک فرد باید بدهی ‌های مالی وی پرداخت شود. سپس در صورتی که از اموال فرد متوفی مالی باقی بماند، بر اساس قواعد ارث میان ورثه فرد تقسیم خواهد شد.

زن با دادن دادخواست مهریه به دادگاه خانواده می‌تواند، مهریه شوهر فوت شده را مطالبه نماید. تنظیم نمودن دادخواست مطالبه مهریه شوهر فوت شده باید از جانب ورثه متوفی انجام شود. در صورتی که مهریه زن پول نقد باشد، براساس تاریخ فوت همسرش محاسبه خواهد شد و زن مطابق شاخص مالی سالی که همسرش فوت کرده است، مهریه شوهر فوت شده را دریافت خواهد کرد.

توجه داشته باشید که مهریه زن جدا از ارثی است که از اموال همسرش به وی تعلق می گیرد. به طوری که زن می تواند در فرم فوت مرد، هم ارث خود را مطالبه نماید و هم درخواست مطالبه مهریه شوهر فوت شده را داشته باشد. در این مطلب درباره شرایط مطالبه و گرفتن مهریه شوهر فوت شده صحبت خواهیم کرد، با ما همراه باشید.

شرایط مطالبه مهریه بعد از فوت همسر

زنی که قصد مطالبه مهریه بعد از فوت همسرش را دارد باید در ابتدا به دادگاه محل اقامتش مراجعه کند تا دادگاه بر اساس میزان اموالی که از همسر او باقی مانده است، میزان مهریه ی زن را تخمین بزند. با اشاره به این موضوع که پس از مرگ افراد باید دیون آنها به طور کامل پرداخت شود، می‌توان گفت که پرداخت بدهی و ارثیه‌ی مورثان از جمله مواردی می باشد که مربوط به پرداخت حقوق بعد از فوت آنها می باشد.

بر اساس قانون ورثه فرد متوفی بیشتر از کل ماترک متوفی هیچ مسئولیتی در برابر پرداخت نمودن بدهکاری وی ندارند. به عنوان مثال در صورتی که یک مرد فوت نماید و هیچ ارثی از خود بر جای نگذارد، یا ارث بسیار کمی بر جای گذاشته باشد و همسرش مطالبه مهریه نماید، اگر ارث بر جای مانده از مرد جوابگوی مهریه زن نباشد، ورثه مرد هیچ گونه مسئولیتی در مورد پرداخت مابقی مهریه شوهر فوت شده را ندارند.

اولویت یا تقدم مهریه بعد از فوت همسر

همچنین در صورتی که اموال به جای مانده از مرد مقدار خیلی کمی باشد و چند نفر از مرد طلبکار باشند، هر طلبکاری که زودتر برای توقیف اموال متوفی اقدام نماید، در گرفتن طلب خود اولویت خواهد داشت. به عنوان مثال اگر یک مرد فوت نماید و یک آپارتمان به مبلغ ۸۰۰ میلیون تومان ارث از وی باقی مانده باشد. 

همچنین مهریه همسرش ۷۰۰ سکه باشد و یک نفر دیگر نیز مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان از متوفی طلبکار باشد، در صورتی که فرد طلبکار زودتر از همسر متوفی برای وصول طلب خود اقدام نماید، توقیف آپارتمان به نفع این فرد انجام خواهد شد و فرد طلبکار در گرفتن کل طلب خود از اموال متوفی در اولویت خواهد بود.

توجه داشته باشید که در شرایط برابر، مهریه زن دین ممتاز به حساب می‌آید و نسبت به طلبکاران دیگر در اولویت می باشد. بنابراین زن با به اجرا گذاشتن مهریه خود نسبت به طلبکاران دیگر همسر خود برای گرفتن مهریه شوهر فوت شده در اولویت خواهد بود.

بهتر پس از مرگ یک انسان افراد زیر از جمله ذی نفعانی می‌باشند که از او ارث می‌برند:

• همسر یا همسران فرد
• فرزندان
• والدین شوهر
• طلبکاران فرد
• پرداخت ترکه (این مورد از جمله مواردی می‌باشد که پس از پرداخت دیون و بدهی های فرد امکان پذیر می‌باشد)

بنابراین به عنوان یک قاعده کلی باید گفت که مطالبه ی مهریه ی همسر بعد از فوت او جز دیون افراد محسوب می‌شود و باید در صورت درخواست زوجه به طور کامل پرداخت شود. زوجه بعد از فوت همسرش دارای اختیار کامل است تا در هر زمان که بخواهد به دادگاه برای احقاق حقوق مراجعه کند.

 نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز

همانطور که اشاره کردیم برای مطالبه مهریه بعد از فوت همسر باید در ابتدا به دادگاه محل سکونت مراجعه کرد. در مرحله ی دوم پس از آن که زن درخواست خود را به دادگاه عادله تقدیم کرد، روند دادرسی به این نحو می باشد که دادگاه نوع مهریه‌ی زن را مورد بررسی قرار می‌دهد تا شاخص مناسبی را برای پرداخت آن را تعیین کند.

قاعدتاً اگر مهریه ی زن بر اساس وجه رایج ثبت شده باشد باید اساس و شاخص اصلی پرداخت مهریه، سال فوت شوهر باشد. دقت داشته باشید که وجه رایج به معنای پول رایج مملکت می‌باشد و شامل سکه، اموال منقول و غیر منقول نمیگردد. اما در صورتی که مهریه‌ی زن شامل اموال منقول و غیر منقول شود، به دلیل آنکه این موارد دارای ارزشی می باشد که روزانه تغییر میکند باید عین همان اموال، بر اساس قیمت روز محاسبه شود و به زن پرداخت شود.

نکته: بر اساس قانون کشور ما، زن در حالت عادی از عین اموال غیرمنقول ارث نمی برد و در اصل از قیمت کل آن سهمی به او تعلق میگیرد اما اگر مهریه‌ی زن در دسته بندی اموال غیر منقول قرار گیرد، عین و اصل مال غیر منقول به او تعلق خواهد داشت.

آیا در صورت باکره بودن نیز کل مهریه بعد از فوت همسر به زن تعلق می گیرد؟

مطابق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، در صورتی که بین زن و مرد نزدیکی صورت نگرفته باشد و مرد فوت نماید، زن در حالی که دوشیزه است می تواند، تمام مهریه اش را از اموال مرد وصول نماید. همچنین در صورتی که مهریه زن وجه نقد باشد تا زمان فوت همسرش به نرخ روز محاسبه می شود و اگر مهریه زن سکه باشد، ملاک عین سکه است. بنابراین مهریه زن در حالی که باکره می باشد، پس از فوت مرد تمام خواهد بود.

مطالبه مهریه دختر باکره بعد از فوت همسر یا شوهر فوت شده

بطور کلی در صورتی که اموالی از مرد بر جای مانده باشد، بدهی های وی از اموالش پرداخت خواهد شد. در صورتی که یک مرد فوت نماید و همسرش مهریه خود را مطالبه نماید، اما مرد مالی نداشته باشد و یا اموال بر جای مانده از مرد برای پرداخت کل مهریه زن کافی نباشد، ورثه مرد مسئولیتی برای پرداخت نمودن مهریه زن ندارند.

مطابق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به محض جاری شدن عقد، زن مالک تمام مهریه خود می شود و هر گونه تصرفی می‌تواند در آن داشته باشد. همچنین مطابق این ماده در صورتی که زن دوشیزه یا باکره باشد نیز می‌ تواند بعد از عقد تمام مهریه خود را از همسرش مطالبه نماید.

اما براساس ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، در صورتی که بین زن و مرد نزدیکی صورت نگرفته باشد و از یکدیگر جدا شوند، به زن تنها نصف مهریه تعلق می گیرد.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲–۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

چگونگی و مراحل مطالبه مهریه بعد از فوت همسر یا شوهر

چگونگی دریافت مهریه شوهر فوت شده به صورت زیر است:

• از طریق اجرای ثبت

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت نخستین گام برای گرفتن مهریه می باشد. بر اساس ماده ۹۳ قانون ثبت املاک و اسناد : کلیه اسناد رسمی راجع به معاملات املاک ثبت‌ شده مستقلا و بدون مراجعه به محاکم لازم‌ الاجرا است . نحوه‌ی ای کار اینگونه می باشد که باید قباله ازدواجشان با همسر فوت شده را به دفترخانه محل ثبت عقد ارائه دهند، در اصطلاح حقوقی آنان باید تقاضای صدور اجرائیه کنند. پس از صدور اجرائیه باید به واحد اجرای ثبت بروند و اموال کامل همسرشان را به این مرجع قانونی معرفی کنند و درخواست پرداخت مهریه از طریق این اموال را نیز ارائه دهند.

در رابطه با این بحث توجه داشته باشید که طبق مواد قانونی مدنی مربوط به حقوق خانواده، هزینه ی درخواست اجرای مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی به میزان ۵ درصد از مبلغ کل درخواستی می‌باشد که پس از صدور اجرائیه از محل ترکه پرداخت خواهد شد.

تفاوت مطالبه مهریه از طریق ثبت یا دادگاه

ناگفته نماند که تفاوت زیادی در مطالبه مهریه بعد از فوت همسر از طریق دادگاه و اجرای ثبت اسناد رسمی وجود ندارد و در نهایت پس از صدور اجرائیه و ابلاغ آن به وراث، در طی ۱۰ روز مهریه ی زوجه پرداخت خواهد شد اما اگر وراث فرد فوت شده در پرداخت مهریه ی زوجه تعلل و مقاومت کنند، زن این اختیار قانونی را دارد تا درخواست توقیف اموال را به محاکم قانونی ارائه دهد و یا حتی می تواند مطالبات همسر فوت شده اش را که در دست اشخاص دیگری می‌باشد را به میزان مبلغ مهریه اش، دریافت کند.

زن با در دست داشتن سند ازدواج باید به دفترخانه ای که ازدواجش در آنجا ثبت شده است، مراجعه نماید. سپس اجرائیه پرداخت مهریه به ورثه اطلاع داده می شود. اگر ورثه ظرف مدت ۱۰ روز پس از دریافت نمودن ابلاغیه، مهریه زن را پرداخت نکنند، اموال متوفی توقیف می شود. همچنین اگر فرد فوت شده اموالی نداشته باشد، زن با دریافت یک گواهی از اداره ثبت، می تواند برای مطالبه مهریه شوهر فوت شده از طریق دادگاه اقدام نماید.

• از طریق دادگاه

اگر زن از طریق اجرای ثبت نتوانست مهریه شوهر فوت شده خود را مطالبه نماید، می تواند از طریق دادگاه خانواده اقدام نماید. مهریه زن بر اساس ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی از دیون ممتاز می باشد:

ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای اداء تمام دیون کافی نباشد ترکه مابین تمام بستانکاران به‌ نسبت طلب آنها تقسیم می‌شود … در موقع تقسیم، دیونی که به موجب قوانین دارای حق تقدم و رجحان هستند رعایت خواهد شد. بستانکاران زیر هر یک به ترتیب حق تقدم بر دیگران‌ دارند: … طبقه چهارم : ‌الف) نفقه زن مطابق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی ب) مهریه زن تا میزان ده هزار ریال

بانوان می توانند از طریق دایره اجرای ثبت اسناد رسمی برای مطالبه مهریه اقدام کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر و اگاهی از جزییات مطالبه مهریه بعد از فوت همسر و دیگر موارد مربوط به طلاق و دریافت مهریه (مانند: مدت زمان طلاق توافقی و …) می‌توانید به مشاوره حقوقی تلفنی موسسه وکلای پاسارگاد مراجعه کنید و از متخصصان حقوقی کمک بگیرید.