برخی از جرایم کیفری اثرات منفی در سطح جامعه باقی می گذارند بنابراين قانونگذار با حساسیت بیشتری به آن پرداخته است. رباخواری یکی از این جرایم بوده که در قرآن کریم نیز این عمل نهی شده و مقنن مجازات ربا و رباخواری را تعیین نموده است.
متاسفانه برخی افراد به طور آشکارا به چنین عملی می پردازند، بدون آنکه از عاقبت آن ترسی داشته باشند، و امروزه این روابط اقتصادی فاسد در سیستم بانکی و موسسات مالی نیز راه پیدا کرده است.
خطری که درباره ربا و رباخواری وجود دارد آن است که ظاهر برخی معاملات و داد و ستد هایی که بین افراد انجام می شود، نمی تواند چهره اصلی آن یعنی ربا خواری را نشان دهد، اما چه بسا با کشف جرم، طرفین معامله به مجازات ربا محکوم شوند. بنابراین نیاز است که افراد قبل از اینکه وارد معامله ای بشوند صحت و سقم اسناد را به دقت مورد ارزیابی قرار دهند، و حتما از وکیل کیفری مشاوره های لازم را دریافت نمایند.
خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲-۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)
ربا چیست و مجازات ربا چگونه تعیین می شود؟
در یک بیان کلی می توان گفت چنانچه میان دو نفر پولی به عنوان قرض رد و بدل شود، یا بر روی کالایی معامله ای انجام بگیرد، و در عوض آن مبلغ اضافه تری پرداخت گردد، به آن مبلغ اضافه ربا، بهره یا پول نزول گفته می شود، و در صورت کشف این عمل مجرمانه برای طرفین مجازات ربا تعیین خواهد شد.
به شخصی که مبلغ اضافه یا همان ربا را دریافت می کند، ربا دهنده، و شخصی که پولی را به شرط پرداخت مازاد قرض گرفته ربا گیرنده می گویند. قانونگذار در هنگام تعیین مجازات ربا بین اشخاص گفته شده تفاوتی قائل نشده و هر دو به مجازاتی یکسان محکوم خواهند شد.
ارکان تشکیل دهند جرم ربا چیست؟
جرم ربا از سه رکن قانونی، مادی و معنوی تشکیل شده است. رکن قانونی این جرم در ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی تعیین شده است، این ماده بیان می کند:
هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مکیل و‌موزون معامله نماید و یا زائد بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید ربا محسوب و جرم شناخته میشود مرتکبین اعم از ربادهنده، رباگیرنده و واسطه بین آنها علاوه بر رد اضافه به صاحب مال به شش ماه تا سه سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق و نیز معادل مال مورد ربا به عنوان جزای نقدی محکوم میگردند.»
بر اساس ماده ۵۹۵ جرم ربا می تواند در قالب های مختلفی مانند قرض، بیع، صلح، معاوضه، هبه و… اتفاق بیفتد. بنابراین پوشش جرم اهمیت ندارد، و چنانچه ماهیت آن کشف شود، مجازات ربا به آن تعلق خواهد گرفت.
رکن مادی جرم عبارتند از توافق طرفین مبنی بر پرداخت مبلغ مازاد، و این توافق می تواند کتبی، شفاهی، صراحتا یا به طور ضمنی انجام شود. مبلغی که پرداخت می شود، باید قابل توجه بوده به گونه ای که اطلاق جرم ربا به آن عقلانی باشد.
رکن معنوی این جرم عبارتند است علم و آگاهی طرفین به پرداخت ربا و در هنگام تعیین مجازات ربا قصد و نیت ربا دهنده به دریافت مبلغ مازاد و ربا گیرنده به پرداخت بهره توجه خواهد شد. نکته ای که وجود دارد آن است که صرف دریافت وثیقه مانند چک یا سفته ربا محسوب نمی شود، و باید حتما مبلغ مازاد به دست ربا دهنده برسد تا بتوان جرم ربا را محرز دانست و افراد را به مجازات ربا محکوم کرد.
استثنائات جرم و مجازات ربا
برای آنچه جرم ربا محقق شود و قاضی درباره مجازات ربا تعیین تکلیف کند باید عمل طرفین شرایط لازم را داشته باشد، و موارد مختلفی از این جرم مستثنا شده است.
در تبصره دو و سه ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی آمده است که :
تبصره ۲ – هرگاه ثابت شود ربا دهنده در مقام پرداخت وجه یا مال اضافی مضطر بوده از مجازات مذکور در این ماده معاف خواهد شد.
تبصره ۳ – هرگاه قرارداد مذکور بین پدر و فرزند یا زن و شوهر منعقد شود یا مسلمان از کافر ربا دریافت کند مشمول مقررات این ماده نخواهد بود.
بر این اساس ربا بین زن و شوهر محقق نمی شود و فرقی بین عقد دائم و منقطع نیست. همچنین ربا بین پدر و فرزند و وجود ندارد، و مجازات ربا در این باره منتفی است.
دریافت ربا مسلمان از کافر جرم انگاری نشده و چنانچه شخصی در شرایط اضطراری مجبور به پرداخت مبلغ بیشتر به عنوان ربا شود، محکوم به مجازات ربا نمی گردد.
شخص حقوقی در ربا
در موارد دیگری مجازات ربا منتفی می شود و جرم قابل پیگیری نیست و آن زمانی است که هر دو یا یکی از طرفین قرارداد شخص حقوقی باشد، شخص حقوقی چون قابل مجازات نیست، تشکیل پرونده ربا درباره ی آن بی اثر خواهد بود. برای این منظور حتما از مشاوره حقوقی آنلاین استفاده نمایید تا در وقت و هزینه شما صرفه جویی شود.
یکی دیگر از مواردی جرم ربا مطرح نمی باشد، درباره ی شروط غیر مالی است، به طور مثال اگر زن و شوهر در توافقات خود بخشیدن مهریه را در برابر حضانت فرزند قرار دهند، نمی توان جرم ربا را در این مورد محقق دانست.
در معاملاتی که مقدار مازاد به نفع شخص ثالث مقرر شده است، نمی توان جرم ربا خواری و مجازات ربا را مطرح کرد، و به حق و حقوق شخص ثالث را تضییع نمود.
درباره جرم رباخواری و نحوه اجرای مجازات ربا نکات بسیاری وجود دارد، که با مراجعه به وکیل متخصص در امور کیفری و یا وکیل کلاهبرداری می توان اطلاعات لازم را به دست آورد، و با ارائه دفاعیات مستند و مستدل از خود رفع اتهام نمود.
ثبت ديدگاه