قرارداد جعاله چیست؟ شرایط و نحوه تنظیم آن چگونه است؟

قبل از آنکه بخواهیم معنای قرارداد جعاله را در علم حقوق مورد بررسی قرار دهیم، بهتر است در ابتدا با معنای لغوی و فقهی آن آشنایی پیدا کنیم. در لغت جعاله به معنا مزدی می‌باشد که برای شخصی که کاری را انجام می‌دهد، در نظر گرفته می‌شود.

از طرفی دیگر بیشتر فقها معتقدند که جعاله در حقیقت صیغه‌ای می‌باشد که در برابر بدست آوردن منفعتی، به عنوان ثمره و عوض آن باید پرداخت کرد. توجه داشته باشید که برای انعقاد قرارداد جعاله، شرطی مبنی بر معلوم بودن کارمزد وجود ندارد.

جعاله جز مفاهیم پرکاربرد می‌باشد که در فقه نیز دارای تعاریف متعددی می‌باشد، یکی دیگر از بهترین و کاملترین تعاریفی که برای قرارداد جعاله می توان به آن اشاره کرد: (التزام جاعل برای پرداخت عوض در قبال کاری که حلال محسوب می‌شود و مقصود عقلا است.)

در تعریفی دیگر نیز آمده است: (قرارداد جعاله به معنای التزام شخص به پرداخت اجرت عملی معین است.)

در حالت کلی از تمام تعاریف ذکر شده می‌توان به این موضوع پی برد که قرارداد جعاله در علم حقوق دارای قوانینی می باشد که از شرع اسلامی نشات رفته است و به اجرت و پاداش معلومی اشاره دارد که باید به انجام دهنده‌ی کار (عامل) پرداخت شود.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

قرارداد جعاله در قوانین کشور

در ماده ی 561 قانون مدنی در مورد مفهوم قرارداد جعاله آمده است که: این نوع قرارداد عبارت است از التزام شخصی به ادای اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از این که طرف، معین یا غیر معین باشد.

طبق قوانین جمهوری اسلامی در حقیقت این نوع باید دارای شرایط زیر باشد تا جعاله نامیده شود:

• تعهدی جایز است.
• تا زمانی که عمل به اتمام نرسیده باشد، هر یک از طرفین می‌توانند رجوع کنند.
•  اما اگر جاعل، در اثنای عمل عامل از قرارداد جعاله رجوع کند، باید اجرت المثل عمل عامل را بدهد.

•  جعاله دارای این مزیت است که در آن معلوم بودن تفصیلی کار، لازم نیست و موضوع التزام می تواند مجهول باشد.

نکته: فراموش نکنید که همانطور که در شرع نیز آمده است، کاری که به موجب جعاله باید انجام شود، لازم است مشروع و عقلایی باشد.

طبق این تعریف اگر فردی برای کاری که برخلاف اخلاق حسنه جامعه محسوب می‌شود، ملزم به پرداخت اجرت شود، این نوع قرارداد در چنین مواقعی طبق شرع اسلامی و قوانین جمهوری اسلامی ایران کاملا باطل خواهد بود.

انواع قرارداد جعاله

قرارداد جعاله از حیث چگونگی ایجاب و قبول در قوانین حقوقی به دو دسته تقسیم می‌شود:

جعاله خاص

در این نوع از قراردادها، ایجاب برای شخصی معین در نظر گرفته می‌شود و فردی که مورد خطاب واقع می‌شود و باید وظیفه ی قبول آن را بر عهده گیرند ممکن است یک یا چند نفر خاص  باشند.

مثال: هنگامی که مادری به دخترش می‌گوید اگر خانه را تمیز کنی، مبلغی معین به تو پرداخت خواهم کرد.

جعاله عام

در نوع دیگری از قراردادها که عام نام دارد، اصولا تنها هدف جاعل آن است که به هدف خود برسد و کاری که می‌خواهد انجام شود، فرقی ندارد که این کار توسط چه کسی انجام شود.

مثال: فردی اعلام می‌کند که هر کس که ماشین مرا پیدا کند به او پاداش خواهم داد.

توجه داشته باشید که قرارداد جعاله از آن دسته عقود معینی محسوب می‌شود که جاعل باید با خواندن صیغه‌ای این التزام را ایجاد کند که در برابر انجام کار از طرف شخص دیگری، باید مزد و عوض آن را در موعد و مهلت تعیین شده، بپردازد.

ارکان قرارداد جعاله

جاعل

رکن اول و اصلی قرارداد جعاله همان شخصی می‌باشد که کاری معین مد نظر او می‌باشد و درخواست می‌کند تا فردی در مقابل دریافت مزد، آن را انجام دهد.

یکی از مهم ترین شروطی که افراد می توانند جاعل واقع شوند آن است که بالغ و عاقل باشند از لحاظ شرعی حاکم قانونی جامعه آنان را از تصرف کردن در اموال خودشان منع نکرده باشد.

عامل

هنگامی که درخواست انجام کار توسط شخصی بیان می‌شود، متقابلا شخصی که این درخواست را می‌پذیرد و کار را به انجام می‌رساند و مزدش را دریافت می‌کند، عامل نام دارد.

در مورد عامل واقع شدن افراد، هیچ شرطی مبتنی بر عاقل و بالغ بودن، بیان نشده است.

جعل

موضوع قرار داد جعاله و همان عاملی که باعث می‌شود تا قرارداد بین دو نفر شکل گیرد، جعل نام دارد. در حقیقت عامل درخواست انجام کار را از جانب جاعل می‌پذیرد تا در مقابل کاری که انجام می دهد مزد و مبلغی معین (جعل) را دریافت کند.

اگر جعل یا همان موضوع قرارداد بین دو نفر وجود نداشته باشد، نام قرارداد شکل گرفته دیگر جعاله نمی‌باشد و قوانین حقوقی ان نیز دیگر حاکم نخواهد بود.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

شرایط قرارداد جعاله

حلال و مشروع

عملی که در قرارداد جعاله مشخص می‌شود و برای آن مزد در نظر گرفته می‌شود باید کاملا حلال و مشروع باشد و اگر این کارها از لحاظ شرعی، حرام واقع شوند در قوانین اسلامی نیز از لحاظ حقوقی باطل خواهند بود.

غرض و منفعت عقلایی

درمواقعی که قرار است کار عبث و بیهوده‌ای انجام شود که هیچگونه منفعت عقلایی نیز ندارند، اصولا احکام قرارداد جعاله حاکم نخواهد بود و این موارد دارای آثار حقوقی نمی‌باشند.

مانند: اعمالی همچون کشیدن تمام آب چاه و یا  رفتن به مراکز خطرناک و…

واجب نبودن عمل مورد نظر بر جاعل

اگر جاعل بخواهد از کارهایی که از لحاظ شرعی بر او واجب می‌باشد سرپیچی کند آنان را به شخص دیگری بسپارد، قرارداد جعاله شکل نخواهد گرفت.

برای مثال اگر جاعل بگوید که هر کس نمازهای مرا بخواند و روزه های واجب مرا بگیرد به او مزد پرداخت خواهم کرد، این قرارداد جعاله محسوب نخواهد شد و باطل است.

نکاتی اساسی

در قرارداد جعاله ایجاب و پیشنهاد کار باید حتما از طرف جاعل باشد و در دو گروه عام و خاص قرار گیرد.

اصولا در ایجاب عام، این امر مفروض می‌باشد که پرداخت عوض یا اجرت باید در مقابل اولین کسی است که عمل را به انجام میرساند، انجام شود.

فرقی نمی‌کند که قبول جعاله، صریح یا ضمنی باشد. در هر دو صورت این قرارداد صحیح است.

در جعاله، هنگامی عامل مستحق اجرت می باشد که جاعل درخواست انجام عمل مورد نظرش را کرده باشد.

اگر فردی قبل از درخواست کسی کاری را انجام دهد که جاعل به آن نیاز دارد، نباید انتظار دریافت جعل داشته باشد؛ چرا که قراردادی بسته نشده است.

عامل زمانی مستحق دریافت مزد از سمت جاعل خواهد بود که کار درخواست شده را به طور کامل به پایان رسانده باشد.

اگر قرارداد جعاله از نوع خاص باشد و عمدا یا سهوا شخص دیگری به جز عاملی که جاعل آن را مشخص کرده است،کار را انجام دهد قرارداد جعاله صحیح نخواهد بود؛ چرا که طبق قرارداد فرد مشخص شده توسط عامل کار را انجام نداده است و قرارداد باطل شده محسوب می‌شود. در چنین شرایطی جاعل هیچگونه تعهدی در قبال پرداخت مزد نخواهد داشت.

برای دریافت مشاوره حقوقی از بهترین وکیل در زمینه قرارداد به موسسه حقوقی وکلای دادگستر تماس بگیرید.