معامله صوری برای فرار از دین و توقیف اموال

معامله صوری برای فرار از دین یعنی هرگاه در معامله ای به صورت حقیقی و واقعی، معامله انجام نشود و نیت انجام خرید و فروش وجود نداشته باشد، مفهوم ایجاب و قبول که رکن اصلی معامله‌ها است نیز انجام نشده باشد. حتی اگر بر روی کاغذ و مدرک و سند نیز ظاهرا طرفین ارکان معامله را ثبت کنند. به این دسته از قراردادهای ظاهری که نیت ایجاب و قبول در آن وجود ندارد، معامله صوری می‌گویند. امروزه معاملات صوری بسیار رواج یافته است و بسیاری از افراد سودجو برای منفعت شخصی خود و دست یافتن به اهداف نامشروع خود ار این روش غیر قانونی استفاده می‌کنند.

برای آشنایی با مسئله‌ی معامله صوری می‌توان به ماده‌ی ۲۱۸ قانون مدنی استناد کرد. در این ماده آمده است که: (هرگاه طلبکار به دادگاه دادخواست داده دلایل اقامه نماید که مدیون برای فرار از دین قصد فروش اموال خود را دارد، دادگاه می تواند قرار توقیف اموال وی را به میزان بدهی او صادر نماید که در این صورت بدون اجازه دادگاه حق فروش اموال را نخواهد داشت. )

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

شرایط صحت معامله

بر اساس ماده ی ۱۹۰ قانون مدنی می توان شرایط ذیل را برای صحت معامله ها در نظر گرفت:

• قصد طرفین و رضای آنها
• اهلیت طرفین
• موضوع معین که مورد معامله باشد
• مشروعیت جهت معامله

بنابراین به عنوان یک قاعده کلی می توان گفت که هر زمان که افراد بخواهند معامله ای را انعقاد کنند و با هدفی غیر از خرید و فروش و کسب سود اقدام کنند و ارکان حقوقی و قانونی انعقاد معامله را رعایت نکنند، معامله صوری تلقی می‌شود و اعتبار و ارزش قانونی ندارد و در چنین مواردی محاکم قانونی این اختیار را دارند تا معامله‌ی مورد نظر را از جوانب گوناگون مورد بررسی قرار دهند تا در صورت اثبات صوری بودن معامله، حکم ابطال آن را صادر کنند.

 یکی از عمده ترین مصادیق چنین معامله هایی که می‌توان درخواست ابطال آنها را از دادگاه مربوطه تقاضا کرد، معامله صوری برای فرار از دین می‌باشد که در ادامه ی مطلب با جوانب حقوقی آن آشنا خواهیم شد.

اثبات معامله صوری برای فرار از دین

یکی از رایج ترین و شایع ترین موارد استفاده از معامله صوری هنگامی است که مردی برای پرداخت مهریه به همسرش بدهکار است و زن از طریق قانون برای دریافت مهریه اش اقدام کرده است. اصولا در چنین شرایطی مرد از معامله صوری برای فرار از دین به همسرش (پرداخت مهریه) استفاده می‌کند و دارایی هایش را در یک معامله‌ی صوری به نزدیکان خود انتقال می‌دهد.

البته به این نکته نیز باید توجه داشت که استفاده از معامله صوری برای فرار از دین نیز همیشه دارای نتیجه‌ی مطلوب برای فرد مدیون نمی‌باشد و دائن می‌تواند برای دریافت طلبش و اثبات معامله صوری که توسط فرد مدیون انجام شده است از راه های حقوقی و قانونی اقدام کند.

اگر مردی پیش از آنکه همسرش برای مطالبه‌ی مهریه به دادگاه مراجعه کند اموال و دارایی هایش را به فرد دیگری انتقال دهد ممکن است دادگاه نپذیرد که معامله صوری صورت گرفته است. بسیار پیش آمده است که آقایان قبل از اینکه همسرشان به سراغ مطالبه قانونی مهریه بروند، متوجه می‌شوند که زن قصد به اجرا گذاشتن مهریه اش را دارد و به سراغ استفاده از راه معامله صوری برای فرار از دین می روند و کار را برای همسرشان سخت می‌کنند؛ چرا که در چنین شرایطی اثبات معامله صوری کار بسیار سختی است اما اگر مرد پس از به اجرا گذاشته شدن مهریه همسرش اقدام به معامله صوری کند، اثبات معامله صوری برای زن بسیار راحت خواهد بود و دادگاه حکم ابطال چنین معامله هایی را صادر خواهد کرد.

ماده‌ی ۳۶۲ قانون مدنی

در رابطه با آثار بیعی که قانون آنها را صحیح به حساب می آورد و معامله صوری برای فرار از دین فقط این آثار و ویژگی ها می‌باشد، میتوان به ماده‌ی ۳۶۲ قانون مدنی اشاره کرد:

آثار بیعی که صحیحاً واقع شده باشد از قرار ذیل است:

• به مجرد وقوع بیع مشتری مالک مبیع و بایع مالک ثمن می‌شود.
• عقد بیع بایع را ضامن درک مبیع و مشتری را ضامن درک ثمن قرار می‌دهد.
• عقد بیع بایع را به تسلیم مبیع ملزم مینماید.
• عقد بیع مشتری را به تادیه ثمن ملزم می‌کند.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

دادخواست ابطال معامله صوری برای فرار از دین

در پاسخ به این سوال باید به این موضوع توجه داشته باشید که اقامه دعوی الزام به تنظیم سند رسمی کار بسیار دشواری به حساب می آید اما اگر اطمینان دارید که معامله صوری برای فرار از دین صورت گرفته است، می توانید از راههای قانونی برای اثبات آن اقدام کنید.

در چنین مواقعی، بسیار دیده شده است که تنظیم سند و انتقال اموال بسیار دقیق انجام می‌شود و به گونه‌ای می‌باشد که گویا به صورت حقیقی عقد بیع صورت گرفته است. به مثال زیر دقت کنید تا مشخص شود که در چنین مواقعی چگونه می‌توان دادخواست ابطال معامله صوری را به دادگاه ارائه داد:

فردی برای عدم پرداخت مهریه همسرش قبل از انکه زن اقدام به اجرا گذاشتن مهریه اش کند، در معامله ای که در آن سند رسمی نیز تنظیم می‌شود، تمام اموالش را به یکی از دوستان صمیمی و قالب اطمینانش انتقال می‌دهد و از لحاظ ظاهری نیز تمام ارکان حقوقی عقد بیع را نیز رعایت می‌کند و دوست او نیز چکی را مبنی برا خرید اموالش در وجه او صادر میکند. در چنیم موردی اگر واریز وجه نیز صورت گیرد دیگر نمی‌توان درخواست ابطال توسط زن به دادگاه تقدیم شود اما اگر زن بتواند از طریق قانونی برای گرفتن گردش حساب همسرش اقدام کند و این موضوع را به اثبات برساند که هیچ وجهی برای فروش اموالش به حساب او واریز نشده است می‌تواند درخواست ابطال مبنی بر معامله صوری را به دادگاه ارائه دهد.