شرایط و مدارک اثبات نسب مشروع و نامشروع چیست؟

دعوای اثبات نسب چیست؟ این دعوا چه اهمیتی دارد؟ انواع نسب کدام است؟ مدارک لازم برای اثبات کردن نسب کدام است؟ چه شرایطی برای انجام این کار باید مهیا شود؟ مراحل رسیدگی به این گونه پرونده ها کدام است؟ کدام یک از روش های قانونی اثبات نسب، نتیجه بخش تر است؟ در واقع در حقوق ایران فرزندی مشروع می باشد که در قالب خانواده به دنیا آمده باشد. به عبارت دیگر ازدواج پدر و مادر وی بایستی رسمی و مشروع باشد. با این حال در موارد اتفاق می افتد که نسب فرزند، مورد اختلاف قرار می گیرد. در این موارد دعوای اثبات و تشخیص پدر و مادر از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد شد. در همین راستا قانونگذار نیز نکات گوناگونی را پیرامون این موضوع وضع کرده است که قرار است در این مقاله به صورت تفصیلی به آنها بپردازیم.

دعوای اثبات نسب چیست؟

در اولین گام از این مقاله بایستی به این سوال پاسخ دهیم که دعوای اثبات نسب چیست؟ در واقع پس از اینکه والدین تصمیم می گیرند، فرزندی بیاورند، تکالیفی نیز بر عهده آنها قرار خواهد گرفت. یکی از این تکالیف، گرفتن شناسنامه برای فرزند تازه متولد شده است. این مسئله آنقدر اهمیت دارد که حتی اگر فرزند، ناشی از رابطه نامشروع باشد، پدر مکلف است که برای فرزند خودش شناسنامه بگیرد تا از نظر قانونی، فرزند متولد شده به پدر و مادر خویش منسوب شود.

با این حال در برخی موارد، نفی یا انکار نسب مطرح می گردد. به عبارت ساده تر پدر، نسب یا رابطه خویشاوندی با فرزند خویش را نمی پذیرد و می گوید که وی فرزند من نیست. همچنین در موارد دیگر بنا به هر دلیلی، ازدواج طرفین ثبت نشده، فرزند نیز دارای شناسنامه نبوده و همچنین پدر فوت کرده یا مفقود شده است. در اینگونه موارد است که طرح دعوای اثبات نسب از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد شد. پس این دعوا را می توان دعوایی دانست که فرزند برای اثبات رابطه خویشاوندی با پدر و مادر خویش در موارد فوق الذکر آن را در دادگاه مطرح می کند.

اثبات کردن نسب برای دریافت ارث و نفقه

موضوع دیگری که پرداختن به آن ضروری است، اهمیت دعوای تشخیص پدر و مادر می باشد. در واقع پس از بررسی دعوای اثبات نسب در دادگاه و در صورت اثبات آن، قرابت نسبی فرزند با پدر و مادرش مورد تایید دادگاه قرار می گیرد. در نتیجه تمامی حقوق قانونی که منشا آنها رابطه خویشاوندی نسبی است، برای خواهان دعوای تشخیص و اثبات پدر و مادر که همان فرزند است به وجود خواهد آمد. از جمله این حقوق می توان به ارث و نفقه اشاره داشت.

انواع نسب در قانون

به صورت کلی انواع نسب را می‌توان در دو مورد تقسیم بندی نمود:

• نسب ناشی از لقاح طبیعی که عبارت است از همان برقراری رابطه جنسی
• نسب ناشی از لقاح مصنوعی یا به عبارتی ترکیب اسپرم و تخمک در فضای آزمایشگاهی

حال هر کدام از این موارد، خود به انواع دیگری نیز تقسیم بندی می شود. انواع نسب ناشی از لقاح طبیعی عبارتند از:

• نسب مشروع

اگر رابطه جنسی مادامی که زوجین با یکدیگر محرم هستند و علقه زوجیت بین آنها برقرار است، انجام شود و فرزند نیز در زمان زوجیت به دنیا بیاید، نسب وی مشروع خواهد بود.

• نسب نامشروع

زن و مردی که با یکدیگر محرم نیستند و رابطه زوجیت بین آنها وجود ندارد، با یکدیگر رابطه جنسی برقرار کنند و بچه دار شوند فرزند آنها دارای نسب نامشروع خواهد بود.

• نسب وطی به شبهه

اگر هر کدام از طرفین یا هر دوی آنها بدون اطلاع از عدم وجود رابطه زوجیت و به اشتباه، رابطه جنسی برقرار کرده و فرزندی به دنیا بیاید، نسب فرزند، وطی به شبهه خواهد بود.

انواع نسب ناشی از لقاح مصنوعی نیز عبارتند از:

• نسب مشروع که عبارت است از لقاح مصنوعی به وسیله اسپرم مرد و تخمک همسر قانونی و شرعی وی
• نسب نامشروع که عبارت است از لقاح مصنوعی به وسیله اسپرم مرد و تخمک زن غریبه

شرایط اثبات نسب بصورت قانونی

اکنون نوبت آن فرا رسیده تا با شرایط اثبات نسب آشنا شویم. این موارد عبارتند از:

• اثبات رابطه زوجیت

اولین شرط اثبات نسب، اثبات رابطه زوجیت پدر و مادر خواهان می باشد. لازم به ذکر است که تفاوتی میان نوع رابطه زوجیت نیست. یعنی تفاوتی ندارد منشا رابطه زوجیت، ازدواج دائم است یا موقت. همچنین در شرایطی که نسب، وطی به شبهه است، اثبات وطی به شبهه بودن آن نیز مهم است.

• اثبات نسب مادری

دومین شرط اثبات نسب، اثبات رابطه مادری است. در واقع خواهان باید ثابت کند که توسط مادرش متولد شده است. اثبات این شرط بسیار آسان است. چون معمولا بارداری و وضع حمل امری محسوس و قابل مشاهده می باشد.

• اثبات نسب پدری

این مورد، سومین شرط اثبات رابطه پدر فرزندی می باشد. بهتر است پیرامون این موضوع حتماً با متخصصین گروه وکلای پاسارگاد در ارتباط باشید.

مدارک لازم برای اثبات نمودن نسب چیست؟

مدارک بر اساس شرایط اثبات نسب متفاوت خواهند بود:

• مدارک لازم برای اثبات رابطه زوجیت

در این زمینه هیچ محدودیتی وجود ندارد و شما می توانید با مدارکی همچون سند ازدواج اعم از دائم یا موقت (حتی در مواردی که به ثبت نرسیده باشد)، اقرار طرفین، سوگند، شهادت شهود و امارات قضایی این موضوع را اثبات کنید.

• مدارک لازم برای اثبات نسب مادری

برای تهیه این مدارک نیز دشواری آنچنانی در پیش نخواهید داشت و کافی است مدرکی را پیدا کنید که اثبات کند شما از مادر خود متولد شده اید. از جمله این مدارک می توان به گواهی ولادت نوزاد، نظریه پزشکی قانونی، گواهی صادره از ماما یا پزشک، اقرار، شهادت شهود و غیره اشاره داشت.

• مدارک لازم برای اثبات نسب پدری

شما می توانید برای اثبات آن از مدارکی همچون مدارک اثبات کننده اماره فراش یا آزمایش های DNA استفاده کنید.

سخن پایانی

در این مقاله سعی داشتیم شما را با تمامی نکات حقوقی مهم پیرامون اثبات نسب آشنا کنیم. با این حال، نکات حقوقی دیگری نیز وجود دارد که بایستی حتماً برای اطلاع از آنها با وکیل طلاق و خانواده مشورت داشته باشید. به همین منظور ما در گروه وکلای پاسارگاد چنین امکانی را برای شما عزیزان فراهم کرده ایم.