اجرت المثل چیست؟ میزان و نحوه دریافت آن چگونه است؟

حق اجرت المثل ایام زوجیت و نحله، از جمله حقوق مالی زوجه است. پرداخت آن به وی درصورت مطالبه در زمان طلاق، درشرع مقدس و قوانین موضوعه ایران پیش بینی شده است. اجرت المثل ایام زوجیت اجرتی شبیه اعمال انجام گرفته است. زوجه درقبال خدماتی که درمنزل شوهر، به دستور وی و بدون قصد تبرع انجام داده است، دریافت می دارد. قانون گذار دربند ب تبصره 6 ماده واحده اصلاح مقررات طلاق مصوب ۱۳۷۱، نحله رانوعی بخشش اجباری قلمداد کرده است. پرداخت آن در زمان طلاق از اموال زوج به زوجه صورت می گیرد.

تصویب قانون حمایت خانواده وبند الف تبصره فوق الذکر، تغییراتی مهم درخصوص استحقاق زوجه به حق اجرت المثل، ایجاد نموده است. عدم درخواست طلاق زوجه، عدم تخلف زن ازوظایف همسری وعدم شرط مالی ضمن عقد، هم اکنون لازم الاجرا نخواهد بود. اجرت به اجرت المثل و اجرت‌ المسمی تقسیم می‌شود. اجرت المسمی، مقدار اجرتی است که درعقد برآن توافق شود یا پرداخت آن مبلغ درنزد طرفین عقد معین باشد. اما حق اجرت المثل ، اجرت متعارفی است که بدون تعیین ازجانب طرفین عقد درخصوص عمل، بعداز انجام کار پرداخت شود.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق دارای ۷ تبصره است.

در سال ۱۳۷۰ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. تبصره ۶ این ماده واحده مورد اختلاف مجلس و شورای نگهبان قرار گرفت. مجمع تشخیص مصلحت نظام در اجرای اصل ۱۱۲ قانون اساسی آن را بررسی و با اصلاحات زیر مورد تایید قرار دارد:

• پس از طلاق
• در صورت درخواست زوجه مبنی بر مطالبه حق‌الزحمه کارهایی که شرعا بر عهده وی نبوده است.
•  دادگاه بدوا از طریق مصالحه نسبت به تامین خواسته زوجه اقدام می‌نماید.

درصورت عدم امکان مصالحه، چنانچه ضمن عقد یا عقد خارج لازم درخصوص امور مالی شرطی باشد، طبق آن عمل می‌شود. هرگاه طلاق بنابه درخواست زوجه باشد و ناشی از تخلف زن از وظایف همسری نباشد به ترتیب زیر عمل می‌شود:

الف- چنانچه زوجه کارهایی که شرعا بر عهده وی نبوده و به دستور زوج یا عدم قصد تبرع (عدم بخشش دستمزد) انجام و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه حق اجرتکارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید.

ب- در غیر مورد بند الف با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می‌نماید.

بنابر شرایط، اگر زن بدون تقصیر طلاق داده شود، درصورت شرایط زیر می‌تواند حق اجرت المثل کارهای خویش درمنزل را مطالبه نماید.

الف-زوج به زوجه دستور داده باشد که کارهای مشخصی را انجام دهد.

همچنین نیز زوجه در زمان انجام عمل قصد انجام عمل را به طور رایگان نداشته باشد.

ب- زوجه عدم قصد انجام عمل به طور رایگان را در دادگاه ثابت نماید.

به طور خلاصه اجرت المثل در شرایط زیر تعلق می‌گیرد :

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

اگر زنی با شرایط مذکور برای شوهرش کارهایی را انجام بدهد، مستحق اجرت المثل می‌شود.

در این حال، مطالبه حق اجرت المثل منوط به تحقق شرایط زیر است:

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

دادخواست الزام زوج به پرداخت اجرت المثل ایام زندگی مشترك دادخواستی است كه در دادگاه خانواده مطرح می‌شود. فرد شاکی (زوجه) همانند تمامی دادخواست‌های حقوقی و شكایت‌های كیفری باید ادعای خود را ثابت كند. یکی از راه‌های اثبات و پیروزی در پرونده‌های اجرت المثل، استفاده از شهود است. سه سال پیش حق اجرت المثل زمانی مطرح می‌شد كه مردی قصد داشت همسرش را طلاق بدهد.

در چنین زمانی، مرد علاوه بر پرداخت مهریه، نفقه گذشته، نفقه ایام عده تا نیمی از دارایی كسب شده در زمان زندگی مشترك و دیگر حقوق واجب زن باید اجرت المثل او را نیز پرداخت می‌كرد، اما در سال‌های اخیر اجرت‌المثل از لحاظ دیون مانند مهریه محسوب گردیده و به عبارت دقیق‌تر عندالمطالبه می‌باشد و زن می‌تواند در زمان زندگی مشترك با همسرش آن را طلب كند.

حتی اگر زوجه خود خواهان طلاق باشد و یكی از دلایلی كه منجر به طلاق می‌شود را دلیل اقامه دعوی طلاق خود قرار دهد، باز هم می‌تواند تقاضای حق اجرت المثل نماید. نكته دیگر این كه زن می‌تواند حق اجرت المثل تمام یا بخشی از ایام زندگی مشترك را مطالبه كند.

مثلا اگر ۱۵ سال زندگی مشترك با همسرش داشته می‌تواند در دادخواست خود بنویسد:

 اجرت ایام زندگی مشترك از ابتدای فروردین ۱۳۸۰ تا فروردین ۱۳۹۵ را مطالبه كند.

در جلسه اول دادگاه، ادعای زن مبنی بر انجام کارهای مشخص در طول زندگی مشترک مطرح گردیده و زن اعلام می‌کند، چون به دستور همسر بوده، اکنون حق‌الزحمه معادل آن را می‌خواهد. در صورتی که مرد منکر این کارها گردد، وظیفه اثبات بر دوش زن است که در این موارد، وجود شاهدان به کمک زوجه خواهند آمد. درصورتی که مرد بپذیرد به دستور وی این فعالیت‌ها انجام شده،‌ پرونده اجرت المثل برای تعیین هزینه، نزد کارشناس ارجاع می‌شود.

نحوه دریافت اجرت المثل

اجرت المثل مانند مهریه است. اگرمردی محكوم به پرداخت اجرت زحمات همسرش شود و آن را نپردازد، زن می‌تواند تقاضای اعمال ماده ۲ محكومیت‌های مالی را بنماید. همچنین همسر خود را به عنوان مدیون به زندان بیندازد. البته بعد ازصدور حكم اعسار نیز اگر زمانی مالی از مرد كشف شود، با معرفی زن مال مذكور توقیف می‌شود.

با حكم دادگاه از محل آن مال شامل زمین، اتومبیل، خانه، وجه نقد و… بدهی مرد به همسرش پرداخت می‌شود.

كارشناسی این نوع پرونده ها مشمول قواعد خاصی است که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

• اجرت المثل زن شاغل

به طور معمول برای زنان شاغل خارج از منزل همیشه حق اجرت كمتری تعلق می‌گیرد. البته در قانون و شرع زن استقلال مالی دارد. اگر باتوافق شوهر در خارج ازمنزل فعالیت اقتصادی داشته باشد، الزامی ندارد كه ازدرآمد خود را به همسرش بپردازد.

زنانی كه تنها فعالیت آن‌ها خانه‌داری است، در زمان كارشناسی حق اجرت المثل بالاتری دریافت می‌كنند.

• تحصیلات زوجه

تحصیلات زن در بحث احق اجرت المثل او موثر است. در واقع، بالاتر بودن تحصیلات موجب بالاتر رفتن حق اجرت المثل می‌شود.

• موقعیت اجتماعی زوجه

موقعیت اجتماعی، شان زن، شغل پدر، محل زندگی در زمان مجردی و تحصیلات در زمان تجرد و بعد از ازدواج هم در افزایش میزان اجرت تاثیر قابل‌توجهی دارد.

• تعداد فرزندان در كارشناسی حق اجرت المثل مهم است. اگر فرزندان مادری دختر باشند، اجرت‌المثل كمتری به او تعلق می‌گیرد.

چون فرض براین است كه درخانه دختر همیشه كمك حال مادر است، اما در خصوص فرزندان ذکور چنین نیست.

• اگر مادری فرزند خود را از شیر خود تغذیه كرده باشد نیز مشمول دریافت اجرت بیشتری است. این‌كه زنی هنگام ازدواج، فرزند یا فرزندان قبلی همسرش از زن سابقش را نیز بزرگ كند، باز هم سبب افزایش میزان اجرت‌المثل زن می‌شود.
• در صورتی که زوج بخشی از ایام زندگی خود را در ماموریت كاری خارج از كشور یا مثلا زندان گذرانده باشد، این مساله نیز در كاهش یا افزایش حق اجرت المثل موثر است.
• معمولا برای ایام عقد و زمانی كه زن درخانه پدرش است وبا همسرش دچار مشكل می‌شود اجرت‌المثلی تعلق نمی‌گیرد.
• اجرت المثل مساله‌ای است كه سقف یا كف مشخصی ندارد. در اجرت المثل، وضع مالی مردم ملاک تعیین مبلغ اجرت المثل نیست.

بلکه با ارجاع امر به کارشناس حق‌الزحمه زن در امورد خانه‌داری مشخص می‌شود.

خط پاسخگویی وکلای دادگستر : ۲۲۹۲۰۵۶۲ – ۰۲۱ (۲۰ خط ویژه)

گروه وکلای پاسارگاد، با بهره‌گیری از بهترین مجرب‌ترین وکلا در زمینه در دعاوی خانواده آماده ارائه خدمات مشاوره حقوقی و وکالت در زمینه طلاق، طلاق توافقی، نفقه، حضانت فرزند، حذف نام همسر از شناسنامه و … می‌باشد.